In de 17e eeuw werd de Oude Hollandse Waterlinie aangelegd. Deze liep vanaf Muiden westelijk van Utrecht naar Gorinchem. Door grote stukken land onder water te zetten (inunderen), werd het de vijand moeilijk gemaakt de steden te bereiken. In 1822 werd de Nieuwe Hollandse Waterlinie gebouwd. Deze linie liep langs de oostgrens van Utrecht en moest het westen van Nederland, inclusief de stad Utrecht, beschermen tegen vijandige aanvallen uit het oosten en zuiden.
Met een uitgekiend stelsel van sluizen en dammen kon het land onder water worden gezet; hoog genoeg om in vast te lopen, maar te ondiep om te bevaren. Waar dit soort inundatie onmogelijk was, verrezen forten. Elk fort werd aangepast aan de specifieke eisen die het landschap stelde en daarom is elk fort een uniek bouwwerk.
Ooit zaten de manschappenkamers van de forten vol soldaten, klaar om de vijand te verslaan. Maar betere wapens en andere oorlogstechnieken maakten een einde aan dit verdedigingswerk. De nekslag kwam toen de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog parachutisten achter de linie afwierpen. Na deze oorlog werd er niets meer aan de linie gedaan.
De forten kwamen leeg te staan, maar de meeste bleven decennialang verboden terrein. De natuur greep haar kans en kon ongestoord haar gang gaan. De forten zijn bijvoorbeeld een belangrijke overwinteringsplek voor vleermuizen.
Zo’n 80 procent van de linie is bewaard gebleven. De forten van de linie zijn monumenten van formaat. Sterker nog, de militaire bolwerken, het strategisch landschap en het watermanagementsysteem van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zijn zo uniek dat ze zijn opgenomen op de voorlopige lijst van UNESCO Werelderfgoed.
De vroegere functie van de linie is vervallen, maar door restauratie, herbestemming en ingebruikgeving aan ondernemers krijgen de forten een nieuwe bestemming, die bijdraagt aan het behoud en bescherming van dit unieke erfgoed. Zo doen ze dienst als conferentieoord, wijnproeverij, museum of bed and breakfast. Een deel is alleen tijdens de Fortenmaand in september toegankelijk, andere kun je hele jaar bezoeken. Wandeltip: een groot deel van het Waterliniepad (LAW17) voert langs de forten en werken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
Staatsbosbeheer is de grootste terreinbeheerder van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. We beheren bijna 2.000 ha waterlinielandschap en 15 forten. Een daarvan is Fort bij Rijnauwen het grootste vestingswerk van de linie. Je kunt het fort bezoeken tijdens rondleidingen van april t/m september. Een andere parel van de Waterlinie is het Fort bij Vechten. Hier vind je het Waterliniemuseum.. Andere bekende forten zijn Pampus, het Muiderslot, Fort Vechten, Fort Asperen, Fort Vuren en Slot Loevestein.