Natuurherstel Bossche Broek

Locatie

Bossche Broek, Groene Woud (Noord-Brabant).

Looptijd

2021-2029. 

Water uit de bodem

In het Bossche Broek komt water vanuit de bodem omhoog. Regenwater dat kilometers verderop, in hoger gelegen gebieden valt, stroomt via ondergrondse waterstromen richting de Maas. In de omgeving van ’s-Hertogenbosch komt dit grondwater aan de oppervlakte. Water wat uit de bodem omhoog komt noemen we kwelwater. Dit kwelwater is van bijzondere kwaliteit, het is zeer mineraalrijk. Sloten zorgden jarenlang voor een versnelde waterafvoer, waardoor het gebied verdroogde en verzuurde. De afgelopen jaren is hard gewerkt om de hydrologie te verbeteren ten gunste voor het natuurgebied. Het kwelwater is de motor waardoor bijzondere planten en dieren juist hier voorkomen. Het doel is om weer voldoende kwelwater door het Bossche Broek te laten stromen.

Werkzaamheden 2025 - 2026

 Invasieve exoten zijn planten of dieren die niet thuishoren in de Nederlandse natuur en zich binnen korte tijd enorm uitbreiden. In het Bossche Broek is dat de grote waternavel. Een waterplant die een dikke mat vormt op het wateroppervlak. Daarmee verstikt hij het leven boven en in het water. Waterschap De Dommel bestrijdt de plant door hem te verwijderen uit het water. Daarvoor zijn in 2024 enkele oevers vrijgemaakt van elzen.

• September / oktober 2025 aanhelen van de oever: 
  Afgelopen winter 2024 zijn riet en groepen elzen verwijderd langs een aantal watergangen in het Bossche Broek. De nog aanwezige stobben worden verwijderd en de gaten die daarbij ontstaan, opgevuld met grond. Zo zijn de oeverranden weer goed bereikbaar, dit is noodzakelijk om de grote waternavel te kunnen bestrijden. Het resterende elzenstruweel blijft in groepen op verschillende plekken langs de oever staan.
• Mei/juni jaarlijks: vroege maaironde:
  Ieder voorjaar doen we een extra maaironde. Dit is nodig om de hoge concentratie stikstof af te voeren die neerslaat vanuit de lucht. Het hoge gehalte aan stikstof verrijkt de bodem. Overmatige groei van onder andere grassen en braam zijn het gevolg. Deze planten nemen de groeiplaats in van planten die thuishoren in dit van oorsprong voedselarme milieu. Door het maaibeheer verschralen we de bodem en krijgen planten als ratelaar, echte koekoeksbloem en grote pimpernel weer een kans.

Vasthouden kwelwater en monitoring grondwater

Door het waterpeil in de Zuiderplas te verhogen, loopt er minder kwelwater naar de plas toe, en stroomt er meer kwelwater richting het Bossche Broek. Dat is goed nieuws voor de planten die goed groeien op de vochtige hooilanden van het Bossche Broek. En voor de vogels die voedsel vinden in de drassige bodem. Daarnaast is gekeken of er een effect is op de grondwaterstand in de omgeving. Uit studies blijkt dat er geen effect (natschade) op de nabije omgeving te verwachten is, als gevolg van de hogere grondwaterstanden.
Vanuit zorgplicht en zorgvuldigheid worden de komende acht jaar de grondwaterstanden nauwkeurig bijgehouden. Dit gebeurt op verschillende plekken in de stad, langs de A2 en in het Bossche Broek. De grondwaterstanden worden continu gemeten en jaarlijks geanalyseerd door een expertisebureau. De meetgegevens hebben tot doel de daadwerkelijke effecten van de (stuw)peilverhoging van de Zuiderplas op de grondwaterstanden en het kwelwater in beeld te brengen. Zo krijgen we een duidelijker beeld hoe het watersysteem van het Bossche Broek nu precies werkt.
In de afgelopen vier jaar is het peil van de Zuiderplas met 20 cm verhoogd (4 x 5 cm per jaar). Beoogd is het waterpeil in nog 4 stappen van 5 cm per jaar te verhogen. Jaarlijks wordt samen met de partners besloten over een volgende stap in de peilverhoging.

Natuurwaarden en recreatie

Het Bossche Broek is sterk verbonden met ’s-Hertogenbosch en een belangrijk uitloopgebied van de stad. Recreatie en natuur gaan hier hand in hand. Meer kwelwater in het Bossche Broek zorgt voor hogere grondwaterstanden. Daarom zijn afgelopen winter 2024, wandelpaden en het fietspad (Sterrenbosweg) opgehoogd. Zo kunnen recreanten blijven genieten van het prachtige Bossche Broek.  

Bossche Broek komt tot leven

In 2010 werd de eerste stap gezet voor natuurherstel in het Bossche Broek middels LIFE+ project Blues in the Marshes dat in 2017 werd afgerond. Het Bossche Broek wordt steeds natter, het kwelwater komt in de velden omhoog. En dat is een goed teken voor de natuur. De komende jaren zie je het Bossche Broek steeds een beetje veranderen. De bloemen in de hooilanden worden uitbundiger. Een schakering van geel en roze, naar blauwe en witte tinten. Er groeien planten met vreemde namen zoals echte koekoeksbloem, veenpluis, moeraskartelblad, blauwe knoop en grote pimpernel. De bruine kiekendief heeft hier sinds twee jaar zijn jachtvelden. In de zomer kun je hem laag over de hooilanden zien vliegen op zoek naar voedsel. Op de hooilanden vliegen graspiepers, watersnip en in de rietkragen hoor je de karekiet zingen. De waterviolier bloeit weer in de slootjes en de vis de grote modderkruiper vindt hier zijn thuis. Het slootwater kleurt rood, het is een aanwijzing van mineraalrijk (ijzer) kwelwater.

Samenwerking

Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door Provincie Noord Brabant. Gemeente ‘s-Hertogenbosch, Rijkswaterstaat, Waterschap De Dommel en Staatsbosbeheer werken nauw met elkaar samen. De herstelmaatregelen zijn gericht op het in standhouden en versterken van habitattypen en doelsoorten in dit Natura 2000-gebied.