Werkzaamheden Bossche Broek
In het Bossche Broek werkt Staatbosbeheer aan natuurherstel. We voeren maatregelen uit met als doel de bijzondere natuur in het Bossche Broek te behouden, dan wel uit te breiden. Om deze natuur weer vitaal te maken, moet het grondwater in het Bossche Broek beschikbaar zijn voor de planten en dieren die hier thuishoren.
Locatie
Bossche Broek, in de provincie Noord-Brabant.
Looptijd
2021 - 2029
Werkzaamheden in het Bossche Broek
Voor 2018 ging het slecht met de natuur in het Bossche Broek. Het watersysteem werkte niet goed en het Bossche Broek verdroogde en verzuurde. Op de velden kwam een teveel aan stikstof uit landbouwactiviteiten, industrie, verkeer en vervoer terecht. Uit onderzoeken bleek dat er een pakket aan maatregelen nodig was om de natuur in het Bossche Broek weer vitaal te maken. De belangrijkste stappen zijn gezet vanaf 2015, waarbij verschillende werkzaamheden zijn uitgevoerd om het watersysteem op orde te brengen. Er zijn acht stuwen geplaatst. Hiermee is het mogelijk om het kwelwater vast te houden en indien nodig het teveel aan zuur regenwater af te voeren. Verschillende sloten zijn met elkaar verbonden, zodat sloten met veel kwelwater andere sloten in droge perioden van water kunnen voorzien. Door de verbeterde waterstanden krijgen zaden, die al jarenlang in de bodem zaten, nu weer de kans te ontkiemen.
Eind 2021 werd de volgende stap gezet. Waterschap De Dommel verleent een watervergunning voor een stapsgewijze peilverhoging van de Zuiderplas (5 cm per jaar gedurende 8 jaar, vanaf 2021). Meerdere studies wijzen uit dat de Zuiderplas een belangrijke schakel is in het terugbrengen van het kwelwater in het Bossche Broek. Het kwelwater stroomt ondergronds wel enigszins naar het Bossche Broek, maar voornamelijk naar de Zuiderplas. Door het waterpeil in de Zuiderplas te verhogen, ontstaat tegendruk. Als de tegendruk hoog genoeg is, is de verwachting dat het kwelwater weer meer richting het natuurgebied stroomt, in plaats van naar de Zuiderplas.
Grondwatersysteem in beeld
Het waterpeil van de Zuiderplas wordt in stappen verhoogd. Het peil gaat met 5 cm per jaar omhoog tot maximaal 40 cm. Zo zal er geleidelijk meer grondwater (kwel) naar het Bossche Broek stromen. Dit kwel is belangrijk om de bijzondere en gevarieerde natuur daar te behouden. Het verhogen van het waterpeil van de Zuiderplas heeft gevolgen voor de directe omgeving. Maatregelen moeten schadelijke effecten in de directe omgeving van de Zuiderplas voorkomen. Denk hierbij aan de oevers, het zandstrand en de aanlegsteigers van de zeilschool.
De effecten van het verhogen van het waterpeil op de stand van het grondwater in de omgeving van de Zuiderplas worden goed in de gaten gehouden. De grondwaterstand in de peilbuizen wordt continu gemeten en deze waarden worden elk jaar geëvalueerd. Provincie Noord-Brabant, gemeente ‘s-Hertogenbosch, Rijkswaterstaat, Staatsbosbeheer en waterschap De Dommel werken in dit gebied samen om de bijzondere natuur te behouden.
De watervergunning maakt het mogelijk om het waterpeil van de Zuiderplas met maximaal 40 cm omhoog te zetten. Dit wordt gedaan met behulp van de al aanwezige stuw in de watergang bij de Zuiderplasweg, die het peil van de Zuiderplas regelt. Vanaf 2021 gaat het stuwpeil 8 jaar op rij met 5 cm omhoog tot 2029.
Om inzicht te krijgen in het (ondergrondse) watersysteem zijn er door twee ingenieursbureaus studies uitgevoerd. Uit deze studies blijkt dat een verhoging van het waterpeil van de Zuiderplas leidt tot een aanvoer van meer kwelwater in het Bossche Broek. Daarnaast is gekeken naar het effect van de peilverhoging van de Zuiderplas op de grondwaterstand in de omgeving. Vanuit de studies komt naar voren dat er geen negatieve effecten (natschade) op de nabije omgeving te verwachten zijn als gevolg van de hogere grondwaterstanden. Wel zijn er maatregelen nodig aan de randen van de Zuiderplas. Hierbij zullen onder andere de steigers van de zeilschool, het strandje en de beschoeiing van de Zuiderplas worden vervangen en bepaalde delen van de Sterrenbosweg worden opgehoogd. Al deze maatregelen worden uitgevoerd door gemeente Den Bosch. Hiervoor ontvangen zij een vergoeding van provincie Noord-Brabant.
Vanuit zorgplicht en zorgvuldigheid worden de komende acht jaar de grondwaterstanden nauwkeurig bijgehouden. Dit gebeurt op verschillende plekken in de stad, langs de A2 en in het Bossche Broek. De grondwaterstanden worden continu gemeten en jaarlijks geanalyseerd door een expertisebureau. De meetgegevens hebben tot doel de daadwerkelijke effecten van de (stuw-)peilverhoging van de Zuiderplas op de grondwaterstanden en het kwelwater in beeld te brengen. Zo krijgen we een duidelijker beeld hoe het watersysteem van het Bossche Broek nu precies werkt. Jaarlijks wordt samen met de partners besloten over een volgende stap in de peilverhoging.
Bossche Broek komt tot leven
Als recreant zal je het Bossche Broek ieder jaar steeds een beetje zien veranderen. Zo worden de bloemen in de hooilanden uitbundiger; een schakering van geel en roze, naar blauwe en witte tinten. De bruine kiekendief heeft sinds twee jaar zijn jachtvelden in het gebied, in de lente en zomer kun je hem daarom laag over de hooilanden zien vliegen, op zoek naar voedsel. De waterviolier bloeit weer volop in de slootjes. Hier en daar kleurt het slootwater rood, het is een aanwijzing van mineraalrijk (ijzer) kwelwater.
Natura2000
Nederland kent 162 Natura2000 gebieden. Het zijn de parels van de Nederlandse en Europese natuur. Ze vormen een ketting door heel Europa, het Natura 2000-netwerk. De gebieden zijn geselecteerd omdat hier bijzondere soorten en/of leefgebieden voorkomen. Ze zijn zo bijzonder omdat ze vanuit Europese regelgeving beschermd worden. Provincie Noord-Brabant is opdrachtgever voor behoud en herstel van de in Noord-Brabant gelegen belangrijke natuurgebieden. Meer informatie is te vinden op de website van Natura2000.
Het Bossche Broek is zo’n Natura2000-gebied. Van oorsprong is het Bossche Broek moerassig. ‘Broek’ betekent dan ook ‘nat gebied’. Dat komt omdat grondwater van wel 50 tot 100 meter diepte naar boven wordt gedrukt en in de hooilanden aan de oppervlakte komt. Dit verschijnsel noemen we ‘kwel’. De planten en dieren die hier leven zijn specialisten om te overleven in dit voedselarme, mineraalrijke kwelwater. Hier groeien planten met vreemde namen, zoals veenpluis, moeraskartelblad en blauwe knoop. Er leven dieren als bruine kiekendief, graspieper, grote modderkruiper en heikikker. Mede door de rijke variatie aan planten en dieren heeft het Bossche Broek de Natura 2000-status.
Samenwerking
Bij dit project zijn de volgende partijen betrokken:
De samenwerkingspartners zijn provincie Noord-Brabant, Staatsbosbeheer, waterschap De Dommel, gemeente ’s-Hertogenbosch en Rijkswaterstaat. De taken zijn daarbij verdeeld vanuit verantwoordelijkheden. De provincie is verantwoordelijk voor de peilopzet van de Zuiderplas en de peilopzet wordt fysiek uitgevoerd door het waterschap. Staatsbosbeheer is verantwoordelijk voor de grondwatermonitoring en het beheer en onderhoud van het Bossche Broek. Gemeente ’s-Hertogenbosch is verantwoordelijk voor de uitvoering van de maatregelen aan de oevers en steigers van de Zuiderplas en de ophoging van de Sterrenbosweg. Alle maatregelen worden uitgevoerd in opdracht van provincie Noord-Brabant te behoeve van het behoud en ontwikkeling van het N2000 gebied.
Meer informatie
Heeft u vragen over het natuurherstel, de peilverhoging van de Zuiderplas of de grondwatermonitoring? Dan kunt u contact opnemen met Eddy Boudewijns, omgevingsmanager bij Staatsbosbeheer.
