Nieuws
Tien jaar geleden werd de Noordwaard teruggegeven aan de natuur. Inmiddels is de voormalige polder uitgegroeid tot een uniek getijdengebied dat zowel biodiversiteit als waterveiligheid dient.
“Van suikerbiet naar waterriet”, zo schetst Staatsbosbeheer-boswachter Harm Blom de transformatie van de Noordwaard, een gebied in de Biesbosch. “Het was altijd een polder, waar boeren suikerbieten en aardappelen verbouwden. Van 2012 tot 2015 is het helemaal op de schop gegaan, ontpolderd en opnieuw ingericht in het kader van het rijksprogramma Ruimte voor de Rivier.”
Het idee hierachter was systeemherstel: de terugkeer van de ecologische dynamiek van het water. De oude kreeklopen werden in ere hersteld, waarbij goed gekeken werd naar historische kaarten. De dijk langs de Nieuwe Merwede werd op bepaalde plekken verlaagd. “Dat is nu een ‘drempel’ waarover het water bij hoge waterstanden de Noordwaard in kan stromen. Daardoor neemt het risico op overstromingen in de omgeving af.”
Dat schetst meteen de dubbele functie van de Noordwaard: natuur en waterveiligheid. Het grootste deel van de vijftienhonderd hectare van het gebied is eigendom van Rijkswaterstaat, maar het natuurbeheer wordt gedaan door Staatsbosbeheer.
Tien jaar na oplevering kunnen we vaststellen dat het met de natuur in de Noordwaard helemaal goed is gekomen. “Het is een uniek gebied van slikkige rivieroevers, kreken en ondiepe, stromende getijdennatuur”, zegt Harm. “Met de omliggende gebieden is het de enige zoetwaterdelta in Europa die nog onder invloed staat van het getij. Een beetje zoals de Wadden, maar dan zoet. Dagelijks loopt er water in en uit en die dynamiek zorgt voor veel biodiversiteit.”
De kreken en andere wateren zijn een kraamkamer voor dertig soorten vissen uit zowel zoet als zout water. “Soorten als bot en bittervoorn. De alver paaide voorheen vooral in Duitsland, maar nu ook hier.” De Noordwaard is een vogelparadijs voor met name weidevogels en steltlopers zoals de grutto, de kemphaan en de tureluur. “Ook de zeearend en de veldleeuwerik doen het hier goed. We maaien pas in juli of augustus, waardoor sommige soorten twee tot drie keer in het seizoen kunnen broeden.”
De flora van de Noordwaard is ook ronduit spectaculair, met veel soorten die horen bij getijdennatuur. Harm somt op: “Mattenbies, driekantige bies, grote kattenstaart. In de bloeitijd ziet het er hier gewoon on-Nederlands uit.”
De Noordwaard is een belangrijke verbindingszone in de omringende Biesbosch, een Natura2000-gebied. “Het hart van de Biesbosch”, zegt Harm. Niet gek voor een gebied dat officieel niet eens natuurgebied is, maar als belangrijkste functie waterveiligheid heeft.
Juist het ecologische beheer van Staatbosbeheer werkt goed voor zowel de waterveiligheid als de biodiversiteit. Harm Blom: “Er lopen grote grazers rond, zoals waterbuffels, konikpaarden en Schotse hooglanders, die de vegetatie kort houden. Ze hebben allemaal hun specialiteit: waterbuffels grazen in de natte gebieden, hooglanders en koniks eten onder andere wilgen op het droge.”
Ook als er ingrepen nodig zijn om de waterveiligheid te dienen, gebeurt dit met oog voor de bijzondere natuur van het gebied. Arno Slager: “Periodiek moeten we de kreken uitbaggeren om de doorstroom te bevorderen. Dan loopt er altijd een ecoloog van Rijkswaterstaat achter de ploeg aan om modderkruipers te vinden die per ongeluk zijn meegekomen, om die terug te zetten in het water.”
Als je water de ruimte durft te geven, volgt topnatuur vanzelf
Harm en Arno zij allebei enthousiast over de samenwerking en de twee doelen van de Noordwaard. Het is een model voor de toekomst, zeker in een land als Nederland waar de ruimte schaars is, en zeker nu door klimaatverandering grotere extremen in regenval zijn te verwachten.
Arno: “De natuur in het gebied oogt en voelt wild. Ook al is het, zoals overal in Nederland, gereguleerde wildheid.” Harm: “De Noordwaard bewijst de waarde van ruimte geven aan water. Als je dat durft, volgt topnatuur vanzelf.”
