Nieuws
Volwassen bomen gebruiken duizenden liters water per dag. In tijden van droogte kan dat een probleem zijn. Kan je dan niet, om de effecten van droogte te beperken, wat bomen weghalen? “Nee, over het algemeen niet”, zegt Staatsbosbeheer-ecoloog Sander Wijdeven. “Bij sommige ecosystemen waarbij een natte bodem cruciaal is, halen we soms wat bomen weg. Maar voor de rest geldt dat bomen natuurlijk ook gewoon bestaansrecht hebben en bovendien trekken bossen ook regen aan.”
Bomen hebben veel invloed op de vochtigheid van de bodem. Op de eerste plaats omdat ze veel water gebruiken wat ze via huidmondjes in de bladeren verdampen. Maar ook omdat de regen die op de bladeren blijft liggen bij warm weer alweer verdampt voordat het de grond bereikt. Tegelijkertijd zorgen bomen voor een goede doorworteling van de bodem en voor organische stoffen in die bodem. Hierdoor houdt de grond het water langer vast. In bossen treedt bovendien een bosklimaat op, waardoor het er koeler is en er minder water uit de grond verdampt. Per saldo verbruikt een boom wel veel meer water dan hij oplevert voor de bodem op die plek.
“En dat is ook niet per se erg”, stelt Sander. “We hebben in Nederland nog altijd een regenoverschot. Dat houdt in dat er jaarlijks meer regen valt dan de natuur verbruikt. En op veel plekken gaan vochtige omstandigheden en bomen prima samen. Het verschil is alleen dat de neerslag niet evenredig over het jaar verspreid is en dit door klimaatverandering nog wordt versterkt: kortere perioden met veel regen en langere perioden zonder regen. Als we de regen die in die regioperioden valt afvoeren, wat we gewend zijn te doen in Nederland, dan is er in de droge periode een probleem. Des te belangrijker om slim met het water dat valt om te gaan. Een betere regeling van vasthouden en afvoeren is dus nodig.”
“Lang is er gedacht dat naaldbomen meer water verbruiken dan loofbomen. Dat is een van de redenen waarom naaldbomen zijn verwijderd of hebben plaatsgemaakt voor loofbomen. Dat is gedaan voor natuur die afhankelijk is van vochtige omstandigheden, maar dit doen we overigens ook voor de variatie in het bos, want gevarieerder bos heeft een hogere biodiversiteit en is beter bestand tegen ziekten. Inmiddels weten we dat het niet klopt dat naaldbomen per definitie meer water gebruiken. Dat geldt wel voor boomsoorten als douglas en fijnspar, maar het verschil tussen de overige bomen is beperkt. De opname van water wordt vooral bepaald door de dichtheid van bomen: hoe meer bomen, hoe groter het waterverbruik.”
Toch worden er af en toe wel bomen weggehaald omdat ze veel water gebruiken. “Klopt. Maar dat geldt alleen voor hele specifieke, meestal kleine, ecosystemen waarvoor een nattere bodem noodzakelijk is. Denk aan een verdrogend ven, vochtige beekdalen of vochtig hoogveen. Om de vegetatie die daarbij hoort een kans te geven, kan het helpen om wat bomen weg te halen. Alhoewel er bijvoorbeeld in beekdalen ook prachtig gevarieerde bossen kunnen ontstaan. Bossen die van nature in Nederland voorkwamen.”
Het water dat bomen opnemen en verdampen is niet verloren
Op lokale schaal kunnen minder bomen dus voor meer water in de grond zorgen. Maar op grote schaal zeker niet. “Vooral niet als je ver genoeg uitzoomt. Bossen trekken door de oceanen afgekoelde lucht aan, waardoor wolken verder landinwaarts trekken en daar hun regen laten vallen. Ook ontstaan er wolken boven bossen, juist door die verdamping van bomen, die elders weer voor regen zorgen. Het water dat bomen opnemen en verdampen is niet verloren, bomen dragen zo juist bij aan de verspreiding ervan.”
