Miljoenen jaren geleden ontstonden veel breuken in de aardkorst. In Nederland is de Peelrandbreuk de belangrijkste geologische breuk. Deze loopt van Roermond via Uden naar Alkmaar. Door de breuk ontstonden scheuren en verschuivingen in de ondergrond. Ongeveer 200.000 jaar geleden stroomde de Maas hier. Er was geen dijk en de sterk meanderende, 10 kilometer brede rivier de Maas zette grind af. Door het omhoogkomen van de zogenoemde horst verplaatste de rivier zich naar de huidige bedding: de Maashorst. Er ontstond een hoogteverschil in het landschap van ongeveer zes meter, dat nu nog zichtbaar is op de wijsgronden in Uden.
De Peelrandbreuk is nog steeds actief. Elk jaar is er een beweging van een halve millimeter. Af en toe zijn er zelfs nog aardbevingen; de laatste in 1992 en 2002. Breuken zijn, zeker in combinatie met het wijstverschijnsel, een zeldzaamheid in Europa. Reden om met de provincies, waterschappen van Limburg en Brabant en een aantal gemeenten een Unesco Geoparkstatus aan te vragen voor dit gebied.
Direct aan de breuklijn grenzen de wijstgronden: drassige, permanent natte, hoge gronden. Hier komt grondwater juist in de hoogte aan de oppervlakte. Op de hoge, natte, ijzerrijke gronden is bijzondere flora en fauna te zien. Wie kent geen mensen in deze omgeving die Van der Wijst of Verwijst heten. Deze familienaam komt hier vandaan.
In het hart van de Maashorst vind je een open gebied. Een heuse 'wildernis', want de natuur mag hier grotendeels haar gang gaan. Sinds 2016 lopen hier indrukwekkende grazers rond: wisenten, taurossen en Exmoorpony's. De wisent, ook wel Europese bizon genoemd, is het grootste landzoogdier in Europa. Zo'n 2.000 jaar geleden liep hij hier, en op andere plekken in Europa, ook al rond. Maashorst is 1 van de 3 plekken in Nederland waar de wisenten rondloopt (naast Kraansvlak in Nationaal Park Zuid-Kennemerland en Boswachterij Kootwijk op de Veluwe). Ze leven nu nog in een speciaal, afgesloten gebied. Maar je kunt ze wel bekijken vanuit een uitzichtpunt en er zijn excursies vanuit Natuurcentrum De Maashorst.
Ook andere dieren profiteren van de open, natte natuur. Zo broeden er sinds enkele jaren grauwe klauwieren, veld- en boomleeuweriken, geelgorzen en nachtzwaluwen. En sinds 2012 broeden er raven op de Maashorst, na afwezigheid van bijna 100 jaar.
Maashorst is ook bekend om zijn historische plekken. Grafheuvels, urnenvelden, hoeves en kastelen vertellen het verhaal van de menselijke geschiedenis in dit gebied.
In de jaren '90 werd in bosgebied Hooge Vorssel, tussen Heesch en Nistelrode, een grote vijver gegraven. Het vrijgekomen zand werd gebruikt werd voor het bouwen van huizen. Rond de vijver werd een arboretum aangeplant. In dit bomenpark vind je veel voorkomende boomsoorten in Nederland met informatiebordjes erbij. Het bomenpark was van het begin een populaire plek, waar honden vrij mogen rondrennen.
