Nieuws
Wie door het bos loopt, is zich meestal niet bewust van het ingenieuze netwerk onder z’n voeten in de bodem. Slechts hier en daar zien we er wat van, als we ons over een paddenstoel verwonderen. Maar het overgrote deel blijft voor ons onzichtbaar. Dat maakt het niet onbelangrijk; het merendeel van alle groene bomen en planten is afhankelijk van schimmels. Wat is de rol van dit wood-wide-web?
Alleen al in Nederland komen vele honderden paddenstoelen voor die mycorrhizza vormen. Een gezonde bodem zit er vol mee. In een kubieke centimeter grond kan ongeveer tot een kilometer aan schimmeldraden zitten. “We weten nog heel veel niet over deze schimmelsoorten. Dat ze voedingsstoffen uitwisselen met bomen en planten is wel duidelijk. Ook beschermen deze schimmels wortels tegen bepaalde ziekten en gifstoffen en kunnen ze zelfs een soort antibiotica voor bomen afgeven.”
Verschillende onderzoeken laten zien dat de mychorrhiza ook een netwerk tussen bomen kunnen vormen. “Het lijkt er bijvoorbeeld op dat schimmels hun suikers van een bepaalde boom krijgen, maar de voedingsstoffen niet alleen aan deze boom geven maar ook aan jongere exemplaren in de buurt. Sommigen trekken hieruit de conclusie dat er een ‘moederboom’ is die op deze manier voor jongere bomen zorgt. Anderen, waaronder ikzelf, vinden het voordehandliggender dat de schimmel hiervoor ‘kiest’ om zich te verzekeren van voldoende gastheren.”
En dan is er nog de theorie dat bomen van het schimmelnetwerk gebruik maken om met elkaar te communiceren. Zo zouden bomen elkaar kunnen waarschuwen voor ziekten en plagen zodat ze tijdig stoffen aanmaken om zich hiertegen te beschermen. “Het onderzoek hiernaar laat geen eenduidige resultaten zien. Maar hopelijk leren we hier in de toekomst meer over.”
Wat de rol van het wood-wide-web precies is, is dus nog niet duidelijk. Vast staat wel dat deze schimmels en bomen en planten elkaar nodig hebben. Het is een evolutionair verfijnd systeem van wederzijdse aanpassing, waarin chemische signalen, voeding en energie voortdurend worden uitgewisseld. Martijn: “Als je in het bos een grote kapvlakte maakt, gaan de schimmels snel achteruit omdat hun gastheren verdwijnen. Als je daar vervolgens jonge bomen plant, hebben die het veel moeilijker door een gebrek aan schimmels. En die schimmels zijn ook niet zomaar terug omdat ze van jonge bomen onvoldoende suikers krijgen.”
Als de kwaliteit van de bodem zo slecht is dat schimmels afsterven, gaan ook bomen en planten achteruit.
Omgekeerd geldt ook. Als de kwaliteit van de bodem zo slecht is dat schimmels afsterven, gaan op den duur ook de bomen en planten achteruit. De kwaliteit van de bodem wordt bijvoorbeeld beïnvloed door een teveel aan stikstof. Dit verzuurt de bodem. Als de bodem zuurder is dan een pH-waarde van 4,5 overleven schimmels het niet. Martijn: “Ik schat dat dit voor enkele tientallen procenten van de Nederlandse bosbodems geldt.”
