Nieuws
Herfst is een wonderlijke tijd. De natuur maakt zich klaar voor de winter. Bladeren verkleuren en dwarrelen naar de bosbodem. Eikels, beukennootjes en kastanjes komen met grote snelheid naar beneden. En dieren leggen hun wintervoorraad aan.
In de herfst wordt wat nodig is om te groeien langzaam maar zeker afgebouwd. Bladeren worden eerst met een kurklaag gescheiden van de takken waaraan ze zitten zodat de sapstroom niet meer reikt tot aan het bladgroen. Dan verkleuren de bladeren en dwarrelen ze naar de bosbodem. Maar er komt meer naar beneden en met grotere snelheid. Zeker dit jaar raakt de bodem bezaaid met boomvruchten: eikels, beukennootjes en kastanjes. Terwijl planten in winterrust komen, werken ze in de herfst dus nog flink aan hun nakomelingen. Van al dat zaad profiteren veel dieren. Die overvloed is nodig want voor veel dieren is voedsel in de winter schaars. Reden om nu voorraden aan te leggen.
Maar noten en zaden zijn niet de enige vruchten op de bosbodem. Ook schimmels werken aan hun voortplanting. Hun uitgebreide schimmeldraden vormen zwamvlokken waarvan veel soorten in de herfst hun vruchten als paddenstoelen de grond uitstuwen. Door de natte weken deze herfst, opgevolgd door warme dagen, is het dit jaar een groter feest dan anders. Wie nu al wandelend let op paddenstoelen, valt van de ene verbazing in de andere. Van groot tot minuscuul klein, van onopvallend bruin tot diep rodekoolrood, van geheimzinnige gekraagde bolletjes tot nette hoeden op steeltjes, de variëteit is schier oneindig.
In het Huttenbos in het Haagse Bos dagen we kinderen uit tot fantasiespel en, zoals ik dat ooit op de PABO leerde, haken we aan op hun magisch denken. De beuken op deze plek zorgen er met hun bodemverzurende bladeren voor dat er nauwelijks ondergroei is. Het is zo een ideale speelplek, waar kinderen geen ondergroei kunnen stuklopen. In het Huttenbos staan en liggen verschillende houten stammen waaruit dieren zijn gesneden. Ook zorgen we voor een flinke hoeveelheid takken waarmee de kinderen hutten kunnen bouwen. Het heet immers niet voor niks Huttenbos. In 2022 hebben we na de boswerkzaamheden een kroon van een beuk apart gehouden, ingegraven en als klimaanleiding toegevoegd.
Maar hoewel de beuken de bodem vrij houden van concurrenten zijn er paddenstoelen die wel de ruimte krijgen. Onder de grond wemelt het van de schimmeldraden die zich hechten aan de haarwortels van de bomen. Terwijl de schimmels mineralen uit de bodem beschikbaar maken voor de boom, geven de wortels suiker af aan de schimmeldraden. Zo hebben schimmel en plant er allebei profijt van.
Terwijl de beuk zijn nootjes laat vallen en eekhoorns en vogels gebruikt om zijn zaad te verspreiden, hanteert de vliegenzwam een andere strategie. Hij ontwikkelt een paddenstoel. Eerst baart de aarde een ei. Als je geen idee hebt wat er gaande is kan ik me voorstellen dat je denkt dat hier duistere magische krachten aan het werk zijn. Niet vreemd dus dat de eieren in de volksmond dan ook duivelseieren worden genoemd. Als de vliezen langzaam onder de druk van de groeiende paddenstoel bezwijken ontwikkelt zich een paddenstoel; rood met witte stippen. Onder de hoed hangen lamellen of plaatjes die sporen (een soort zaadjes) bevatten. Als ze rijp zijn vallen ze tussen de plaatjes vandaan en worden door de wind verspreid.
In enkele dagen groeit uit een duivelsei een paddenstoel. De kinderen in het Huttenbos en de boswachter konden dit van nabij volgen. Bij mijn laatste bezoek werd me duidelijk dat ook de kinderen van het bos snapten dat dit wonderlijke natuurverschijnsel wel wat hulp en bescherming kon gebruiken. En zo werd met enkele takjes duidelijk gemaakt dat hier iets bijzonders en waardevols gebeurde, iets wat je rustig moest bewonderen en zijn gang moest laten gaan. Enkele takjes brachten een eenvoudige boodschap: Handen af, dan kan iedereen ervan genieten. Geef de natuur wat ruimte. En de boswachter? Die knikte, blij om deze samenwerking. Hij maakte een foto en ging weer op pad.
