Nieuws
Vele omwonenden en recreanten genieten dagelijks van een wandeling of fietstocht in Buytenhout en Midden-Delfland. Wie door het bos wandelt of fietst, weet vaak niet precies hoe het wordt beheerd en waarom. In deze boswachtersblog neem ik je mee in ons bosbeheer in de gebieden Midden-Delfland en Buytenhout.
Het bos in Buytenhout en Midden-Delfland is nog vrij jong. Vroeger bestond het landschap vooral uit polders met graslanden. De meeste bossen zijn zo’n 30 tot 40 jaar geleden aangeplant. Het ene bos was destijds bedoeld voor houtproductie, het andere vooral als recreatiebos. Inmiddels zijn alle bossen in Midden-Delfland en Buytenhout ingericht als recreatiebos. Vroeger werd vaak in één keer een groot oppervlak beplant met dezelfde boomsoort. Daardoor zie je nu nog veel populieren- en eikenbossen van dezelfde leeftijd.
Zoals je hierboven kunt lezen bestaan veel bossen uit één soort bomen van dezelfde leeftijd. Zulke bossen zijn kwetsbaarder voor klimaatverandering, door de extreme droge- en natte periodes. Daarnaast trekt het minder verschillende planten- en diersoorten aan. Daarom werken we aan bossen met meer variatie in boomsoorten en leeftijden. Zo wordt het bos beter bestand tegen de veranderende weersomstandigheden. Als er een ziekte uitbreekt, zoals de bekende essentaksterfte, treft die niet meteen het hele bos. Bossen met meer boomsoorten en leeftijden, trekken ook meer verschillende soorten planten en dieren aan, wat de biodiversiteit verbetert.
Sommige bezoekers denken dat we recreatiebossen kappen voor de houtopbrengst. Dat klopt maar deels: een klein deel van het hout wordt nog verkocht, maar dit is geen hoofddoel van ons beheer. Er is geen enkel bos in Midden-Delfland of Buytenhout dat volledig voor houtproductie dient. Met het hout dat we weghalen dragen we een beetje bij aan de Nederlandse houtmarkt. Waar de bossen vroeger veel meer voor houtproductie waren, hebben ze nu veel meer waarde gekregen voor recreatie en natuur. We spreken daarom graag van recreatiebossen met hoge natuurwaarden: bossen zijn er voor bezoekers om te wandelen en fietsen, en het is hét leefgebied voor planten en dieren. Juist daar genieten we van als we in het bos wandelen, want zonder vogels is het er toch een stuk stiller. Of we nu boswachter ecologie, publiek of beheer zijn, ons werk draait om het vinden van de balans tussen recreatie en natuur.
Ons bosbeheer werkt in cycli van gemiddeld zes jaar. Meestal zie je als bezoeker alleen de kap- en plantwerkzaamheden. Voordat deze werkzaamheden starten, vindt er veel voorbereiding plaats. Bosbeheer is meer dan kappen en planten. We voeren in ieder bos elke zes jaar de volgende fases uit;
1. Schouw
Ongeveer een jaar voor de uitvoerende werkzaamheden starten, vindt de schouw plaats. De boswachters beoordelen dan de vitaliteit en groei van de bomen. We kiezen dan de toekomstbomen. Dit zijn bomen die blijven staan vanwege hun waarde voor natuur en biodiversiteit, recreatie en beleving, of houtoogst. Bomen worden vaak dicht op elkaar geplant, zodat de stammen recht omhoog groeien. Ook zijn er altijd ‘winnaars’ en ‘verliezers’ in het bos: sommige bomen groeien sterk, andere blijven achter. Sommige bomen worden weggehaald om ruimte en licht vrij te maken voor de toekomstbomen. Ook laten we soms bewust dood hout in het bos staan. Spechten en vleermuizen zijn dol op holtes en kieren in dode bomen. Tijdens de schouw wordt dus ook gekeken naar de leefomgeving van dieren en planten in het bos, zodat hun habitat behouden blijft.
2. Blessen
Blessen is het markeren van bomen met gekleurde stippen. Elke kleur heeft zijn eigen betekenis. Zo weten boswachter en aannemer precies welke bomen blijven staan, en welke bomen verwijderd worden. Toekomstbomen voor natuur, biodiversiteit en beleving worden ook gemarkeerd, zodat ze groot en breed kunnen worden. Bomen die weggehaald worden, worden met een andere kleur gemarkeerd. Tijdens het blessen kijken we opnieuw naar de leefomgeving van dieren en planten, bijvoorbeeld om bomen met holtes te behouden.
3. Flora en fauna check
Om plant- en diersoorten te beschermen voert de ecoloog kort voor de uitvoering de flora- en faunacheck uit. Alle bosvakken waar gewerkt wordt, worden gecontroleerd op onder andere boomholtes, nesten, holen en bijzondere plantensoorten. Zijn deze aanwezig, dan nemen we maatregelen om ze te beschermen.
4. Uitvoerende boswerkzaamheden
Na de schouw, het blessen en de flora- en faunacheck kan het uitvoerende werk beginnen. Er zijn drie soorten boswerkzaamheden die meestal tussen september en maart plaatsvinden:
- Dunnen is het weghalen van bomen om toekomstbomen meer licht en ruimte te geven, zodat ze ook in de breedte stevig kunnen groeien en niet omvallen. Dunnen doen boswachters vaak zelf. Soms gebruiken we het bos als opleidingsplek voor boswachters in opleiding om hun kettingzaagcertificaat te behalen. De bomen die we weghalen blijven meestal in het bos achter. Dat is goed voor de biodiversiteit. Kevers en paddenstoelen houden van dood hout op de grond. Op lange termijn wordt het dode hout afgebroken en dat is goede voedingsstof voor de bodem.
- Verjongen is het creëren van open plekken van maximaal een halve hectare, waar nieuwe bomen kunnen opgroeien. Dit gebeurt alleen als er weinig bijgroei is of als bomen niet vitaal meer zijn. Verjonging wordt uitgevoerd door een aannemer. Het hout wat een tweede leven kan krijgen, wordt verkocht. Voor verjonging is ook een officiële toestemming van de Omgevingsdienst nodig.
- Herplanten is het planten we nieuwe bomen. Waar we verjongen, planten we altijd nieuwe bomen terug. Bos blijft bos. Er wordt gevarieerd aangeplant, met soorten die goed bestand zijn tegen weersextremen. Zo ontstaat stap voor stap een gezond en gevarieerd bos.
5. Bosverzorging
Dominante soorten, zowel struiken als bomen, kunnen het hele bos overnemen. Hierdoor blijven bomen klein of er ontstaat weer een eenzijdig bos met dezelfde dominante soort. Daarom onderhouden we het bos. Nieuwe aanplant noemen we de ‘jeugd’ van het bos. Soms helpen we de jeugd een beetje door struiken zoals bramen te verwijderen. Water geven doen we liever niet: zo leren jonge bomen zelf diep te wortelen en op zoek te gaan naar water. Ook zorgen we dat oude bomen niet in de verdrukking komen. We snoeien of halen wat struiken weg, zodat er ruimte is om goed te kunnen groeien.
Er zijn uitzonderingen waardoor we soms afwijken van deze cyclus. In 2024 stonden een aantal populieren op omvallen door te natte omstandigheden. Na een veiligheidsinspectie en een flora en fauna check moesten we de populieren weghalen uit veiligheidsoverwegingen voor bezoekers. De afgelopen jaren was er te weinig beheerfinanciering voor de recreatiegebieden die in eigendom zijn van Staatsbosbeheer. In deze bossen is goed zichtbaar dat we weinig bosverzorging hebben kunnen doen. Inmiddels is er zicht op meer financiering waardoor het bos in de toekomst weer beter beheert kan worden. Of wie kent de Essentaktesterfte niet. Ook dit is zo’n uitzondering, waardoor extra werkzaamheden soms nodig zijn.
Als boswachter publiek spreek ik veel omwonenden en bezoekers. Het kappen en planten van bomen is zichtbaar in het landschap. Wandelaars en fietsers die dagelijks van het bos genieten, zien ‘ineens’ een verandering in het bos. Vooral bij het kappen van bomen geeft dat soms zorgen en vragen. Hebben we wel voldoende rekening gehouden met de dieren die er leven? Die ene boom was zo mooi, waarom is die toch weggehaald? Als we nieuw bos planten roept dat minder vragen op. Soms laten machines wel diepe sporen na. Dit herstellen we nadat alle werkzaamheden zijn afgerond, dus soms komen daar dan eerder vragen over.
De vragen zie ik als een grote mate van betrokkenheid. Ik ben opgegroeid in Delft en Midden-Delfland en Buytenhout zijn mijn achtertuin. Waarschijnlijk voel je je net zo verbonden met het bos als ik.
Een aantal recreatiebossen zijn eigendom van Staatsbosbeheer. De provincie Zuid Holland stelt subsidie beschikbaar voor het beheer van deze gebieden. Daarnaast beheert Staatsbosbeheer Hof van Delfland ook recreatiebossen in opdracht van zeven omliggende gemeenten. Dit zijn de gemeenten Pijnacker-Nootdorp, Delft, Midden-Delfland, Maassluis, Vlaardingen, Schiedam en Westland.
