80 jaar vrijheid - Een bos vol verhalen van verzet

De bossen als schuilplaats

Hoewel de eerst bomen rond 1890 zijn geplant, ging de ontginning in de jaren dertig hard en werden veel van de bossen aangeplant. Jong, dichtbegroeid en ontoegankelijk toen de oorlog uitbrak. Perfecte plekken voor mensen die zich moesten onttrekken aan het oog van de bezetter. Zoals de Joodse familie Lezer, die in 1942 onderdook in een schaftkeet van Staatsbosbeheer op het Aekingerzand. Ze overleefden mede dankzij de hulp van boswachter Gerrit Assies en de boswachtersfamilie Oosting, die hen hielp een schuilplaats te bouwen bij de Grenspoel. Met gevaar voor eigen leven brachten Albert en Arend Oosting de onderduikers te eten. Anderhalf jaar verbleven ze daar, in vocht, kou en angst. En in vertrouwen op anderen. RTV Drenthe tekende in twee mooie artikelen de geschiedenis van deze gebeurtenissen op. Je kunt ze hier en hier lezen.

In dezelfde periode werkte boswachter Marinus van Emst in Appelscha. Ook hij wist hoe het bos bescherming kon bieden. Hij maakte kaarten voor geallieerde parachutisten, bouwde schuilplekken en hielp onderduikers. Hij wist dat wat hij deed gevaarlijk was en hij deed het toch. In augustus 1944 werd hij op de verjaardag van zijn dochter opgepakt tijdens een razzia en geëxecuteerd omdat hij bleef zwijgen over waar de onderduikers zich bevonden.

Het landschap werd een stille getuige van moed, schuilen en keuzes maken in onzekere tijden.

De taal van het bos

De bomen die toen nog jong en buigzaam waren, staan nu als volwassen bomen en getuigen van wat hier gebeurd is. Elk pad dat slingert, elk struikgewas dat dicht begroeid is, vertelt een stil verhaal. De zwarte specht roffelt hard waar ooit werd gefluisterd. Een ree springt op waar ooit iemand zich schuilhield. Als boswachter loop ik met de gedachte: het bos heeft niemand verraden maar er zijn vele verhalen. Misschien is dat wel een mooie gedachte die de natuur ons kan geven.

Wat zouden wij doen

Wat mij raakt, is dat Marinus van Emst, Gerrit Assies, familie Oosting en vele, vele anderen dit soort heldendaden niet doen om een held te willen zijn. Net als zoveel anderen deden ze wat ze rechtvaardig vonden. Grote en kleine maar altijd moedige keuzes. Zoals Rutger Bregman schreef in “Wat maakt een verzetsheld? Het is vaak iemand die niet wegkeek.”

In deze tijd, waarin vrijheid weer geen vanzelfsprekendheid lijkt, is dat een vraag die bij mij blijft hangen. Wat zouden wij doen? Als onrecht zich niet meer aan de andere kant van de wereld afspeelt, maar vlakbij?

Vrijheid is geen bezit. Het is iets dat we blijven doorgeven. In daden. In verhalen. In plekken waar we blijven herinneren.