Natuurherstel Pettemerduinen

Woekerende soorten, gebrek aan zandverstuiving en overmatige stikstofdepositie zorgen ervoor dat het open duin dichtgroeit en heide vergrast. In het bos zorgen Amerikaanse eiken en sparren ervoor dat inheemse bomen en struiken zich onvoldoende ontwikkelen. De soortenrijkdom neemt hierdoor af. Verwijderen van woekeraars, aanleg van stuifkuilen, maaien, plaggen én aanplant van inheemse bomen, maken het duin vitaler, met ruimte voor de karakteristieke soorten van de Pettemerduinen.

Locatie

Pettemerduinen (Petten, NH). De werkzaamheden vinden plaats in de duinen tussen het eerste Korfwater (Korfwaterweg) in Petten en het meest noordelijke fietspad ter hoogte van strandpaviljoen St. Maartenszee-Noord.

Looptijd

Half september 2022 – 15 maart 2023

Een gevarieerd natuurgebied

De Pettemerduinen is een duingebied ten noorden van Petten. Het is smal, maar door de afwisseling in hoge droge duinen en laaggelegen vochtige valleien is het zeer gevarieerd en leven er ook zeldzame plant-en diersoorten. Het open duin kent een afwisseling van kale zandige stukken en begroeiing met mossen en kruiden. Hier kun je graspieper, blauwborst en grasmus zien- en vooral horen! Met veel geluk tref je de zeldzame tapuit die de konijnenholen gebruikt om te broeden. Duinvalleien als het Derde Korfwater zijn vochtig en herbergen bijzondere planten als rondbladig en klein wintergroen, moeraswespenorchis en welriekende nachtorchis. Aan de oostzijde in de oudere duinen fladderen vlinders als icarusblauwtje en heivlinder tussen de kraaiheide en dopheide. Naald- en loofbossen geven beschutting en voedsel voor grote bonte specht, buizerd en havik. Vanwege de hoge natuurwaarden is het opgenomen in het Europese netwerk van beschermde natuurgebieden N2000.

Ontwikkeling van diverse soorten als uitgangspunt

Vitale duinen zijn in beweging. Het zand moet kunnen verstuiven. Door woekerende planten zoals rimpelroos, Amerikaanse vogelkers en een overschot aan stikstof groeit het duin de laatste jaren dicht. Gevolg is dat het zand wordt vastgehouden en het grijze duin met zijn rijkdom aan korte grassen, kruiden, mossen en korstmossen verdwijnt. De struikheide groeit dicht met grassen. Vochtige duinvalleien groeien dicht met riet en grassen. Hierdoor krijgen de gewenste soorten als orchideeën en waterplanten minder kans zich te ontwikkelen. Het is dan ook nodig om deze valleien te maaien en zodoende weer open water te creëren, wat belangrijk is voor amfibieën en waterminnende flora en insecten.

De bossen in de Pettemerduinen zijn in het verleden aangeplant met boomsoorten als Sitkaspar en Amerikaanse eik, die van oorsprong niet in het duingebied voorkomen. Deze doen het goed, maar hebben als nadeel dat ze dominant worden en inheemse soorten verdringen. Dit is niet gewenst en daarom wordt op kleine schaal geëxperimenteerd om deze bossen om te vormen naar natuurlijke duinbossen.

Wat gaan we doen?

Afhankelijk van de locatie maaien we de rimpelroos, of graven deze uit waarna we het zand zeven zodat deze vrij is van wortels. Het verwijderen van de rimpelroos, gevolgd door nabeheer (regelmatig maaien en begrazing) zorgt ervoor dat de plant uiteindelijk een bescheiden plek in het duin inneemt, waarbij hij inheemse soorten niet langer verdrukt. Om dezelfde reden verwijderen we Amerikaanse vogelkers uit het duin en de bosrand. Kruiden en mossen krijgen weer ruimte en het landschap verbetert voor soorten als konijn, tapuit, zandhagedis en duinparelmoervlinder.

Stuifkuilen maken het duin dynamischer en weerbaar. Stuifkuilen creëren we door beplanting te verwijderen en sleuven te graven in zuidwest-noordoost richting. De wind blaast het zand uit de kuilen het achterliggende duin in. Deze overstuiving van planten zorgt voor een reset; er is weer kaal zand waar bijvoorbeeld loopkevers en de zandhagedis zich thuis voelen en waar planten zich opnieuw moeten vestigen. Om de vochtige duinvalleien te behouden maaien we deze uit en voeren de gewassen af.

Bij de oude heide plaggen en chopperen we grassen en verwijderen we jonge boompjes. Hierdoor krijgen jonge heidestruiken de ruimte, wordt het heideveld vitaler en is er meer variatie in structuur, wat gunstig is voor insecten en amfibieën. Dit werk wordt gespreid over meerdere jaren; ieder jaar een deel zodat er altijd voldoende heide beschikbaar is voor fauna.

In het verleden zijn sitkasparren aangeplant als windscherm aan de randen van het bos. Het is een soort die van origine niet in het duin voorkomt. De nakomelingen in het bos groeien snel de hoogte in en nemen licht weg voor inheemse eiken en struiken. De Amerikaanse eik- ook een exoot- ontneemt andere planten licht met zijn dichte kroon. De slecht verteerbare bladeren van de eik verzuren de bodem. Het gevolg is dat er nauwelijks ondergroei is in dit deel van de bossen. Voor een gezond bos met een hogere biodiversiteit verwijderen we jonge sitkasparren (’opslag’) en Amerikaanse eiken, gevolgd door aanplant inheemse loofbomen en struiken zoals zomereik, berk, meidoorn, liguster en sleedoorn. We doen dit niet overal, maar gaan eerst testen of de nieuwe aanplant voldoende aanslaat.

Langs een aantal terreinen die nu al niet toegankelijk zijn voor publiek plaatsen we nieuwe rasters en herstellen we het bestaande raster. Dit is nodig om het leefgebied van diverse plantsoorten en bijvoorbeeld de blauwborst, nachtegaal en zandhagedis te beschermen.

Overlast

Het Noord-Zuid fietspad en sommige wandelpaden worden enkele weken gebruikt als aan-en afvoerroute. Ze worden dan omwille van de veiligheid (deels) afgesloten voor bezoekers. Er kan daarnaast overlast zijn door geluid van machines en wegverkeer. Omleidingen worden ter plekke aangegeven.

Eind september 2022 is aannemer AW groep gestart het maaien van de natte duinvalleien. Ze hebben rijplaten op de fietspaden gelegd, om materiaal en machines te vervoeren. Deze transportroutes zijn tijdelijk afgesloten voor het publiek. Op de kaart is te zien wat we waar gaan doen. Je vindt hier ook de transportroutes.

Samenwerking

De natuurherstelwerkzaamheden in de Pettemerduinen vinden plaats in samenwerking met Natuurmonumenten en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en in opdracht van het ministerie van LNV.