Staalslakken zijn een bijproduct van de staalproductie. Het ontstaat bij de omzetting van ruwijzer naar staal. De gestolde staalslak is een steenachtig materiaal. In Nederland willen we afval of restproducten graag zoveel mogelijk nuttig gebruiken. Om die reden zijn de staalslakken gebruikt in de bouw, bijvoorbeeld om geluidwallen te maken en dijken te versterken, maar ook om paden te verharden.
De afgelopen jaren blijkt dat staalslakken gezondheidsklachten kunnen veroorzaken. Mensen die in contact komen met staalslakken melden soms gezondheidsklachten als geïrriteerde ogen, geïrriteerde luchtwegen, bloedneuzen of huidirritatie. (Bron: GGD Leefomgeving)
Staalslakken zijn sterk basisch, ze hebben een hoge pH-waarde. Hierdoor is het materiaal bijtend en kan het je huid en de slijmvliezen in je ogen, neus en keel irriteren. Dat gebeurt alleen als je in contact komt met stof van staalslakken. (Bron: GGD Leefomgeving)
De klachten verdwijnen als je niet meer in contact komt met het stof. In staalslakken zitten ook zware metalen. Sommige mensen maken zich zorgen dat die slecht voor de gezondheid kunnen zijn, vooral na een langere tijd. De kans dat de zware metalen in staalslakken gezondheidsrisico’s veroorzaken is klein, omdat we in de meeste gevallen weinig in aanraking komen met staalslakken. (Bron: GGD Leefomgeving)
Staalslakken geven niet alleen risico’s voor de gezondheid, maar ook voor de natuur. Vooral als ze in contact komen met regen- of grondwater. De stoffen uit de staalslakken kunnen dan in het water terechtkomen. Dat heet uitloging. Daardoor kunnen de stoffen zich verspreiden in de grond, het grondwater en sloten.
• Door contact met of het inademen van stof. Bij het storten of verplaatsen van staalslakken kan stof ontstaan. Dat stof kan door de hoge pH-waarde de slijmvliezen in je ogen, neus en keel irriteren. Dat gebeurt vooral als er veel stof is. Ook op een fietspad of plein met een bovenlaag van staalslakken kan stof ontstaan. De kans op klachten hangt dan vooral af van hoeveel je met het stof in aanraking komt. Als je fietst of wandelt over zo’n pad is de kans op gezondheidsklachten klein. De kans op klachten is groter als je er langere tijd zit of speelt terwijl er stof is.
• Door direct contact/aanraken. Door de hoge pH-waarde zijn staalslakken bijtend en kun je gezondheidsklachten krijgen als je ze aanraakt. Vooral kleine kinderen die op de grond met staalslakken spelen lopen risico. Ze raken vaak met vieze handen hun mond, neus en ogen aan. Of ze stoppen speelgoed in hun mond.
• Door contact met verontreinigd water. Als staalslakken in contact komen met water kunnen de stoffen uit de slakken in het water terechtkomen. Dat heet uitloging. Het water kan door de hoge pH-waarde je huid irriteren. Bijvoorbeeld als een kind in een plas regenwater speelt en natte voeten krijgt. (Bron: GGD Leefomgeving)
Bij de Q&A van het RIVM en de Q&A van de GGD Leefomgeving.
We doen ons best om te achterhalen of staalslakken in de (half)verharding van paden is toegepast, maar dat is niet eenvoudig. Die paden zijn doorgaans tientallen jaren, geleden aangelegd vaak door een andere organisatie die de gebieden inrichtte, waardoor de informatie lastig terug te vinden in de (papieren) archieven, Wat we nu weten is dat bij Staatsbosbeheer staalslakken met name liggen in terreinen rondom steden die door de Dienst Landelijk Gebied zijn ingericht en die rond 2010 in handen zijn gekomen van Staatsbosbeheer. Ook in gebieden in de omgeving van de voormalige Hoogovens werd het in het verleden toegepast. Verder kunnen we niet uitsluiten dat ook elders in het land jaren geleden het materiaal is gebruikt.
Staatsbosbeheer past geen staalslakken meer toe bij wandel- en fietspaden. Wanneer paden met staalslakken worden opgeheven of vervangen, leggen we er een andere soort halfverharding neer, zoals de meest schone variant menggranulaat of Grauwacke. De staalslakken voeren we dan af. Daarnaast volgen we de landelijke ontwikkelingen over het gebruik van staalslakken nauwgezet. De staatssecretaris van Milieu heeft onlangs aangekondigd de risico’s en alternatieven te laten onderzoeken. We wachten dat onderzoek en de daaruit volgende aanbevelingen af, want we hebben er zelf geen specifieke expertise in. Als overheidsdienst volgen we het landelijke beleid. In die zin dat we nu al actie ondernemen als blijkt dat er staalslakken liggen in speeltuintjes die we beheren.
Bij speelnatuur zelf liggen geen staalslakken, omdat er nooit (half)verharding ligt bij de speelelementen. Daar ligt altijd gras of zand, zodat de ondergrond een eventuele val beter dempt. Dat geldt ook voor de speelnatuur in De Balij. Op de paden daar ligt wel Duomix (een mengsel met onder andere staalslakken), maar op de locaties waar kinderen spelen dus niet.
Staatsbosbeheer beheert geen speeltuintjes met harde ondergrond. De situatie met het hele kleine speeltuintje bij het Buitencentrum Sallandse Heuvelrug wordt nog onderzocht en als blijkt dat daar staalslakken zijn gebruikt dan worden de staalslakken verwijderd of de speeltoestellen weggehaald of verplaatst naar een plek waar geen staalslakken liggen.
