Nieuws

Na het noodweer

  • 28 september 2021
  • Bosbeheer
  • Leestijd 5 minuten

Door het natuurgeweld dat op 18 juni 2021 de bossen rond Leersum trof, gingen duizenden bomen tegen de vlakte. Toch biedt de valwind ook nieuwe mogelijkheden voor de natuur. De boswachter kijkt vooruit.

Natuurgeweld Dat de omgewaaide bomen vrijwel in dezelfde richting liggen, verraadt dat ze zijn geveld door een zogenoemde valwind.

Andere aanblik

Je kunt er met je verstand niet bij dat een gebied in zo’n korte tijd zo’n compleet andere aanblik kan krijgen. De kracht moet enorm geweest zijn.” Aan het woord is Rein Zwaan. In ‘zijn’ Leersumse boswachterij veroorzaakte een valwind afgelopen zomer een enorme ravage. Herstel zal nog jaren vergen, maar brengt ook nieuwe kansen met zich mee. De volgende video laat de omvang van de schade goed zien.

Helemaal loos

Het was een warme vrijdag namiddag in juni; de werkweek zat er net op voor Rein Zwaan, teamleider bij Staatsbosbeheer. In zijn woonplaats rommelde en regende het wel wat, maar niets wees erop dat een paar kilometer verderop de meteorologische hel losbarstte. Iets na half 6 kreeg hij het alarmerende telefoontje: in Leersum was het helemaal loos.  Meteen reed hij naar het gebied, waar hulpdiensten begonnen de met takken en bomen bezaaide wegen af te sluiten. Als Staatsbosbeheerder mocht hij doorrijden – zo goed en zo kwaad als dat ging, zigzaggend langs losgewaaide obstakels. Bij de boswachterij ging de aandacht eerst uit naar het zoeken naar eventuele slachtoffers. Toen die er gelukkig niet bleken te zijn, was prioriteit nummer twee het helpen vrijmaken van de belangrijkste toegangswegen. Het was een vervreemdende situatie, vertelt Rein. “We waren onze oriëntatie totaal kwijt. Vaste herkenningspunten, zoals markante oude bomen of lanen, waren compleet verdwenen. Het gebied was onherkenbaar veranderd.”

Valwind

Bij zware onweersbuien kunnen valwinden ontstaan. Dat zijn enorme hoeveelheid koude lucht die uit zo’n bui omlaag ‘vallen’. Omgewaaide objecten vallen vrijwel altijd dezelfde kant op.

Bekijk de uitleg van weerman Reinier van den Berg

Luciferhoutjes

De rest van dat weekend brachten Rein en zijn collega’s door met het in kaart brengen van de situatie in de boswachterij. In het Lombokbos had de ongekend harde wind – meteorologen reconstrueerden later dat het een valwind moet zijn geweest – ruim 30 hectare bos compleet tegen de vlakte geslagen. Als geknakte luciferhoutjes lagen de bomen op de grond. Zelfs op plekken waar het bos minder toegetakeld oogde, had de wind flink huisgehouden. Losgewaaide bomen en takken versperden de doorgang of, erger nog, hingen piepend en krakend halverwege hemel en aarde. Een levensgevaarlijke situatie.
Levensgevaarlijke situaties Vanwege de risico’s werd in totaal 750 hectare beschadigd bos afgesloten voor publiek.

Zaagwerk

Vanwege die risico’s werd in totaal 750 hectare beschadigd bos afgesloten voor publiek. Ook konden Rein en z’n collega’s niet ingaan op de vele mensen die aanboden te komen helpen opruimen. “Die betrokkenheid stelden we zeer op prijs, maar de situatie was gewoon te gevaarlijk”, vertelt Rein. “We vonden het zelfs zó link dat we het zaagwerk niet door onze eigen mensen durfden te laten doen, ondanks hun ervaring. Dit was echt werk voor gespecialiseerde aannemers met groot materieel.” 

Even slikken

Inmiddels zijn de gevaarlijkste situaties opgeruimd en is het grootste deel van de boswachterij weer toegankelijk. Daar is het soms even slikken vanwege het gemis van de vele karakteristieke, oude bomen die op die vrijdagmiddag in juni zijn verwoest. Ook wordt er getreurd over voorzieningen die verwoest of onbruikbaar zijn geworden door de storm: een geliefd hondenlosloopgebied, verschillende populaire wandelpaden, ruiter- en MTB-routes. Rein begrijpt die emotie goed. Ook hij is ontzet over het spoor van vernieling dat de storm trok.


Karakteristiek Deze monumentale rode beuk op Landgoed Broekhuizen sneuvelde door de valwind.
In zekere zin creëert de stormschade óók een blanco canvas vol nieuwe mogelijkheden.
Rein Zwaan, boswachter 

Nieuwe kansen

Toch is het niet louter kommer en kwel, benadrukt hij. “Op individueel niveau had de storm heftige gevolgen: voor de eeuwenoude bomen die het loodje legden, de vogeljongen die uit hun nesten zijn gewaaid, de uilen die hun nestboom verloren. Maar op populatieniveau geeft de storm geen grote problemen.

Er ontstaan zelfs nieuwe kansen. Het stormhout deels laten liggen, is bijvoorbeeld gunstig voor insecten en schimmels. En de nieuwe, open plekken in het bos bieden ruimte voor jonge begroeiing. In zekere zin creëert de stormschade óók een blanco canvas vol nieuwe mogelijkheden.”
Uilen verloren hun nesten, maar hout dat blijft liggen biedt gunstige leefomstandigheden voor onder meer insecten en schimmels.

Focus op herstel

Hoe dat canvas precies ingevuld wordt, is mede afhankelijk van de voorkeuren van de buren van de boswachterij: het eveneens zwaar getroffen Utrechts Landschap, de aangrenzende particuliere landgoederen en de bewoners van Leersum. Rein: “We verkennen nu welke scenario’s zoal mogelijk zijn – van niets doen tot helemaal opnieuw beginnen. Daarbij gaan we nadrukkelijk ook in gesprek met de omgeving over hún wensen en ideeën. Het liefst pakken we het herstel gezamenlijk aan. Het noodweer was een nachtmerrie. Ik hoop dat we het herstel zo kunnen aanpakken dat het niet alleen helend is voor de natuur, maar ook voor de mensen die de storm hebben moeten doorstaan.”