5 vragen over droogte

  • 25 mei 2022
  • Flora en fauna
  • Leestijd 4 minuten

Tot enkele dagen geleden is er dit voorjaar nauwelijks een drup regen gevallen. De regen van de laatste week is nog lang niet genoeg om dit tekort aan te vullen. We zitten qua droogte net onder het niveau van 1976, het droogste jaar sinds we dat meten. Daniël Coenen, hydroloog bij Staatsbosbeheer, beantwoordt 5 vragen over de gevolgen hiervan voor de natuur.
Droog  Sommige natuursoorten hebben het met droogte nog moeilijker dan andere, zoals hoogvenen, beekdalen en natte heiden.

1. Welke natuur heeft het meest last van droogte?

“Voor vrijwel alle natuur is langdurige droogte slecht. Maar sommige natuursoorten hebben het met droogte nog moeilijker dan andere, zoals hoogvenen, beekdalen en natte heiden. Vooral hoogveen gaat bij te weinig neerslag hard achteruit, waardoor toch al zeldzame planten en sommige amfibieën zoals de heikikker, verdwijnen. Laagveen geeft bij droogte weer andere problemen. Als dat niet nat genoeg is, oxideert het onder invloed van zuurstof, waardoor het verdwijnt met een hoge CO2-uitstoot als gevolg. Korte droogte heeft soms ook voordelen, op graslanden bijvoorbeeld. Gras heeft veel water nodig en groeit bij voldoende water heel hard. Daar kan vrijwel geen andere vegetatie tegenop concurreren. Als gras het door droogte slecht doet, krijgen kruiden een kans. Dat is juist weer goed voor bijvoorbeeld insecten. Maar als het te droog is, komen die kruiden niet tot bloei en dan hebben de insecten er niks aan.”

2. Hebben bossen het ook moeilijk?

Ja, ook bomen hebben last van de droogte. Natuurlijk vooral de bossen op de hoge en droge zandgronden. Het grootste deel van de wortels bereikt het grondwater dan sowieso niet, maar voedt zich met hangwater. Dat is regenwater dat langzaam door de grond sijpelt totdat het het grondwater bereikt. Bomen kunnen zich nog deels beschermen door huidmondjes te sluiten, waardoor er minder vocht verdampt, of door bladeren te laten vallen. Dan lijkt het in een droge zomer al herfst. Daarnaast zijn bomen door droogte ook vatbaarder voor ziekten. Neem de massale fijnsparsterfte door de letterzetter. De fijnspar kan zich hier nog enigszins tegen beschermen door hars te produceren, maar bij te weinig vocht kan een boom dat niet meer en krijgen parasieten als de letterzetter meer kans.

We zijn in Nederland nog altijd gericht op het snel afvoeren van overtollig water. Dat moet anders.
Daniël Coenen, hydroloog

3. In februari regende het nog bovengemiddeld veel. Was dat niet genoeg?

“Helaas niet. In Nederland zijn we nog altijd ingericht op het snel afvoeren van overtollig water. Veel neerslag wordt dus via sloten, sluizen en pompen zo snel mogelijk naar de zee afgevoerd. In ons zeeklimaat hadden we ’s zomers en ’s winters vrijwel evenveel regen en permitteerden we het ons om de regen in de winter te verkwisten. Door klimaatverandering hebben we die luxe niet meer en moeten we dubbel zo zuinig worden op de neerslag in het winterhalfjaar.”

4. Wat kunnen we doen tegen de droogte?

“Eigenlijk moeten we verkwisting voorkomen. In Nederland hebben we per jaar nog genoeg neerslag. Als we dat niet afvoeren, maar opslaan is een groot deel van het probleem opgelost. Hiervoor is systeemherstel nodig. 20 tot 30 jaar geleden richtten we ons vooral op het dichtgooien van sloten en greppels in natuurgebieden. Dat doen we nog steeds, maar we weten inmiddels dat dat lang niet genoeg is, als je niks aan de omliggende omgeving doet. Want dan stroom het water uit de natuurgebieden via de bodem gewoon naar de omgeving waar het alsnog wordt afgevoerd. We moeten dus ook in de omgeving van natuurgebieden de peilen hoger houden. Die omgeving is vaak landbouw en daarvoor zijn lage waterstanden vaak gemakkelijk. Boeren willen heel vroeg in het jaar mest kunnen uitrijden en maaien en dat kan niet op te natte grond. Maar de droogte van nu is zelfs voor de boeren problematisch, hoewel zij dit nog proberen te bestrijden met beregening uit grondwater of water uit de grote rivieren. Daarom proberen wij met lokale boeren, die vaak onze grond bij natuurgebieden pachten, en met natuurinclusieve boeren afspraken te maken over een hoger waterpeil.”

5. Het waterpeil in het IJsselmeer is vanwege de droogte verhoogd. Heeft de natuur daar ook wat aan?

“Hiertoe heeft Rijkswaterstaat inderdaad besloten. Dit is niet alleen een oplossing voor de boeren die hiermee hun land kunnen bewateren. Het is ook van belang voor peilhandhaving in de natuurgebieden van Noord Nederland. Met name voor de veengronden is het van belang dat ze niet droogvallen. Dan verdwijnt niet alleen het veen, er vindt dan ook bodemdaling plaats en er komen broeikasgassen vrij. Maar wateraanvoer is een noodoplossing. Beter is het om minder neerslagwater af te voeren in de winter zodat minder wateraanvoer nodig is in de zomer.”

Ook interessant

Thema

Droogte

De droogte van de afgelopen jaren heeft geleid tot een verdroging en achteruitgang van de natuur. Staatsbosbeheer pleit voor structurele maatregelen.
Lees meer
Wat we doen

Alle natuurverhalen van Staatsbosbeheer

Meer weten over wat we doen? Bekijk, lees en luister naar de verdiepende verhalen, video’s, beeldverhalen en podcasts over ons dagelijks werk.
Bekijk alle natuurverhalen