Thema
Het ministerie van LNV stelt geld beschikbaar om op korte termijn maatregelen te nemen om de achteruitgang van de natuur zoveel mogelijk te beperken en te werken aan natuurherstel. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan plannen om de stikstofuitstoot daadwerkelijk te verminderen, de zogenaamde bronmaatregelen. Deze combinatie van bronmaatregelen, herstel van natuurlijke (water-)systemen én natuurherstelmaatregelen in de natuurgebieden kan zorgen voor een duurzaam herstel van de natuur.
De overmaat aan uitgestoten stikstof zorgt ervoor dat de bodem verrijkt wordt met voedingsstoffen. Dat is vooral in natuurgebieden een probleem, omdat die van nature veel voedselarmer zijn. Dit komt doordat Nederland al eeuwen een overschot aan regen heeft. Deze schone neerslag heeft veel natuur, zoals bijvoorbeeld de duinen, langdurig `schoongespoeld’, waardoor op deze groeiplaatsen maar weinig voedingsstoffen achterbleven. Bufferstoffen zoals kalk en ijzer kwamen nog wel voor, zij het beperkt.
De naoorlogse toename van stikstofneerslag betekent dat onze natuur veel voedselrijker is geworden. Vanwege het verzurende effect van luchtvervuiling op de bodem zijn er minder bufferstoffen aanwezig. De opstapeling van voedsel zorgt ervoor dat sommige planten als brandnetels, sommige grassoorten en braam erg snel gaan groeien. Zij verdrukken daarmee andere planten die het al moeilijk hebben omdat zij voedselarme grond nodig hebben. Daarmee verdwijnen ook dieren die van die zeldzame planten leven. De biodiversiteit neemt zo af door de uitstoot van stikstof. Lees hier in 5 vragen en antwoorden wat stikstof met de natuur doet.
In de zomer van 2020 kreeg Staatsbosbeheer van LNV een opdracht natuurherstel te bevorderen ter waarde van 38,4 miljoen euro. Dit bedrag is bedoeld voor korte termijn-maatregelen die bijdragen aan het weerbaarder maken en herstellen van de natuur, om zo de stikstofgevoeligheid van Natura 2000-natuurgebieden te verminderen. Het gaat om éxtra maatregelen ten opzichte van wat we al doen.
In onze eerste rapportage geven we een overzicht van de planning van de werkzaamheden en de uitvoering tussen juli 2020 en februari 2021.De intensivering van het beheer heeft in de eerste periode de prioriteit gekregen. Het gaat om allerlei vegetatiegerichte maatregelen zoals extra verschralende maaibeurten en het verwijderen van invasieve exoten als de watercrassula, die nu sommige bedreigde habitats dreigen te overgroeien. In een aantal gebieden is extra begrazing ingezet en in de bossen is menging ingebracht van (inheemse) boomsoorten. Deze kaart toont voorbeelden van de werkzaamheden.
De effecten van de maatregelen worden in de komende jaren zichtbaar in de terreinen. In een aantal specifieke projecten worden de ontwikkeling van de habitats en de soorten gevolgd en de resultaten beschreven in de tweede rapportage begin 2022. Dan gaan we ook in op grotere, meer ingrijpende plannen, zoals:
•Systeemmaatregelen: hierbij worden in en rondom Natura 2000-gebieden maatregelen getroffen om het (hydrologische) systeem op orde te krijgen ten gunste van de Natura 2000-doelen. Ook de toepassing van steenmeel voor herstel van de basenvoorraad in de bodem valt hieronder.
•Gebiedsgerichte aanpak met verschillende opgaven en mogelijkheden, vaak al voorbereid binnen het `PAS-programma’ maar in de praktijk nog niet afgerond.
•Ontpachten: hierbij wordt de reguliere pachtovereenkomst met pachters van voor systeemherstel essentiële percelen in of nabij Natura 2000-gebieden beëindigd en kunnen daarna de gebieden (hydrologisch) ingericht worden.
Het ministerie van LNV reserveert een bedrag van 125 miljoen euro voor een ‘natuurbank’. Het doel hiervan is om op een gecoördineerde manier natuurmaatregelen vast te leggen ter compensatie van Rijksprojecten, bijvoorbeeld dijkverzwaring. Dit soort projecten veroorzaken stikstofneerslag, maar moeten vanwege `dwingende redenen van openbaar belang’ (=wettelijke omschrijving) toch doorgang vinden.
De natuurbank wordt nog verder uitgewerkt, maar nu is een eerste pilot gerealiseerd. Projecten van het Rijk en van de waterschappen die nodig zijn voor onze water-, wegen- en nationale veiligheid kunnen met voorrang een beroep doen op de natuurbank. De stikstofeffecten van die projecten worden met behulp van de natuurbank gecompenseerd met de aanleg van additionele kwalificerende natuur, zodat de natuur niet verslechtert als gevolg van het project. Concreet betekent dit dat we in de pilot op zoek gaan naar mogelijkheden om natuur die beter tegen stikstof kan tot ontwikkeling te brengen op `nieuwe plekken’, dichtbij de locatie waar de extra stikstof (tijdelijk) wordt uitgeworpen.
Het kabinet stelt de komende 10 jaar 300 miljoen euro per jaar beschikbaar voor natuurherstel in het ‘Programma Natuur’. Provincies en Rijk trekken hierin samen op om natuurherstel te bevorderen. Staatsbosbeheer is één van de partijen die betrokken is bij de uitwerking van de plannen. Het uitgangspunt daarbij is, dat extra inzet nodig is, niet alleen vanwege de overbelasting van natuur met stikstof, maar ook om de effecten van klimaatverandering en verdroging het hoofd te bieden.
Met de natuurherstelmaatregelen proberen we de vitaliteit van kwetsbare natuur te verhogen. Het gaat hierbij niet alleen om maatregelen binnen de huidige natuurgebieden. We werken ook aan herstel in de omgeving van natuurgebieden door bijvoorbeeld verdroging tegen te gaan. Verdroging zorgt ervoor dat de gevolgen van een teveel aan stikstof dubbel zo hard aankomen. Tot slot zetten wij ons ook in voor aaneengesloten natuurgebieden, omdat die weerbaarder zijn tegen negatieve invloeden van buitenaf.
Het thema Effecten van stikstof hoort bij één van onze prioriteiten: Biodiversiteit. Wij beheren onze terreinen zo dat de verschillende ecosystemen zich zo goed mogelijk kunnen ontwikkelen om de natuur veerkrachtiger te maken. Hierbij richten wij ons vooral op de Natura 2000-gebieden.