Met een app het bos in?

  • 15 oktober 2021
  • Natuureducatie
  • Leestijd 5 minuten

Met een app dierenkaarten in het bos zoeken. Stimuleert dat kinderen om de natuur in te gaan of staat het juist de échte natuurbeleving in de weg.  Wat zijn de voors en tegens van zo’n app volgens experts? 

Smartphone in de natuur: moderne manier om de natuur te ontdekken of liever thuislaten?

Van de bank af

Natuuruitgever Christian Batist bedacht en ontwikkelde onder meer de app Perfect Earth Animals. Hiermee gaan kinderen in Staatsbosbeheergebieden op zoek gaan naar virtuele dierenkaarten. Een soort Pokémon Go, maar dan in de natuur en vol leerzame natuurweetjes die zijn aangedragen door de boswachters. “Kun je als ouder prima zónder app je kind mee naar buiten krijgen en interesseren voor de natuur? Top, ik ben de eerste om je daartoe aan te moedigen. Maar de ervaring leert dat veel ouders wel wat hulp kunnen gebruiken om hun kind van de bank af te krijgen en het bos in.”
 
Inspanningsfysioloog dr. Tim Takken is als onderzoekscoördinator en universitair hoofddocent verbonden aan het Kinderbewegingscentrum van het Wilhelmina Kinderziekenhuis. Hij schreef talrijke wetenschappelijke artikelen over inspanningsfysiologie, bewegen en training bij chronisch zieke kinderen. “Kinderen hebben minimaal een uur per dag matige tot intensieve beweging nodig. De natuur is daar een perfect decor voor, als grote, groene speeltuin. Alleen zal een kind met een telefoon in de hand niet gauw een sprintje trekken, met takken sjouwen of in bomen klimmen. Dat is mijn belangrijkste bezwaar tegen deze natuur-apps: met een apparaat in je hand blijft de bewegingsintensiteit te laag. Natuurlijk is matig bewegen in de natuur altijd nog beter dan urenlang op de bank voor de tv hangen of eindeloos gamen. Maar vaak treedt een vervangingseffect op; de écht intensieve bewegingen verdwijnen. Bij volwassenen zie je het ook gebeuren. Mensen die eenmaal een elektrische fiets hebben, gaan zelden meer ‘ouderwets’ fietsen. Ze hebben het gevoel dat ze goed bezig zijn, want ze fietsen toch? Maar qua gezondheidseffect is het niet te vergelijken met een ouderwets rondje trappen. Die hartslag moet omhoog! En dat geldt zeker ook voor kinderen.”
Schrikbeeld: zal het zo ver komen dat een generatie kinderen opgroeit zonder natuur?
Voor mij is het een schrikbeeld als een deel van de nieuwe generatie opgroeit zónder te weten hoe mooi de natuur is.
Christian Batist, bedenker app Perfect Earth Animals 

Opgroeien zonder natuur

Christian: “Een jaar of 15 geleden verscheen het boek Last Child in the Woods van Richard Louv, dat beschreef hoe Amerikaanse kinderen steeds verder vervreemd raakten van de natuur — en welke schadelijke effecten dat heeft op die kinderen én op de samenleving. Ook in Nederland loert dat gevaar. Stadskinderen bouwen bijvoorbeeld amper een band op met de natuur, net als veel kinderen uit gezinnen die de eindjes aan elkaar moeten knopen. Voor mij is het een schrikbeeld als een deel van de nieuwe generatie opgroeit zónder te weten hoe mooi de natuur is. Het motiveerde me om iets leuks en laagdrempeligs op te zetten dat kinderen aanmoedigt om de natuur in te trekken, ook als hun ouders niet zo natuurminded zijn.”
 
Tim: “Als een natuur-app ervoor zorgt dat meer kinderen de natuur ingaan, dan juich ik dat natuurlijk toe. Al zou ik dan nog steeds aanraden om die natuur zo ‘natuurlijk mogelijk’ te gaan ontdekken, dus zónder telefoon in de hand. Want je moet wel een beetje op je omgeving letten als je de natuur wilt ontdekken. Als je de hele tijd op een schermpje tuurt, zal veel je ontgaan.”
 
Christian: “Perfect Earth Animals heeft expres een ‘wandelmodus’. Zodra je begint te lopen om je volgende dierenkaart te zoeken, springt het scherm op zwart. Een trilling waarschuwt als je in de buurt komt, en de kaart wordt automatisch toegevoegd aan je verzameling. Kinderen hoeven dus niet steeds koortsachtig op een scherm te kijken of ze er al bijna zijn.”

Geef kinderen de ruimte om de natuur op hun eigen manier te beleven, laat ze zélf ontdekken

Manipulatie

Tim: “De meeste apps spelen een geraffineerd spelletje met het beloningscentrum in je hersenen. Elke like die je krijgt of Pokémon die je vangt, is een shotje geluksgevoel. Apps bieden constant actie en instant bevrediging. In de natuur werkt dat natuurlijk niet zo. Die bijzondere vogel of mooie wolkenlucht laat zich niet op afroep zien. Daar heb je, naast een beetje geluk, veel geduld voor nodig.”

Christian: “Er zijn allerlei elementen die een app maximaal verslavend maken. Perfect Earth Animals houdt zich daar verre van. Het verkoopt je niks en verzamelt geen data. De enige ‘manipulatie’ die onze app kent, is dat we dierenkaarten op verzoek van de boswachter soms zo verspreiden dat we spelers uit de buurt houden van drukke of kwetsbare (broed)locaties. Maar we stimuleren kinderen niet om te jagen op kaarten, kaarten en nóg meer kaarten. Sterker nog, de app heeft een daglimiet van 5 kilometer en schakelt zichzelf uit als die afstand is bereikt.”

Gebruik een app niet als afleidingsmanoeuvre bij klierige kinderen.
Tim Takken, Inspanningsfysioloog 

Je gang gaan

Tim: “Naar mijn mening is het voor ieder mens belangrijk om met enige regelmaat unplugged te zijn; om de kakofonie aan prikkels van het moderne leven even stil te zetten. In de natuur kun je zowel letterlijk als figuurlijk nog échte stilte ervaren. Ik vind dat een weldaad en neem mijn kinderen er graag in mee. Vinden ze dat áltijd leuk? Natuurlijk niet — ook míjn kinderen worden weleens moe, hangerig en vervelend als we erop uit trekken in de natuur. Dat hoort er nou eenmaal bij. Een app als afleidingsmanoeuvre, als een soort ‘eerste hulp bij klierige kinderen’, vind ik niet wenselijk. Láát die kinderen! Geef ze de ruimte om de natuur op hun eigen manier te beleven, laat ze zélf ontdekken hoe ze moeten dealen met vermoeidheid of verveling. Daar leren ze van. Ze gaan echt hun gang wel, daar hebben ze helemaal geen app of device voor nodig.”

Christian: “Ik ben zelf vader van 2 jongens die gelukkig ook zonder app graag de natuur in gaan. Het is niet zo dat ik mijn telefoon steeds in stelling moet brengen om ze geïnteresseerd te houden. Toch raadplegen we de app regelmatig als we in een natuurgebied zijn, want de dierenkaarten bevatten ontzettend veel leuke en leerzame weetjes. En vraag maar aan Albert Heijn en Freek Vonk: mensen vinden dat soort dieren weetjes nou eenmaal erg leuk. Wij ook. We gebruiken de app omdat we het leuk vinden, níet omdat we niet zonder kunnen. Het is allemaal niet zo zwart-wit, wat mij betreft.”

Perfect Earth Animals

Perfect Earth Animals is een buitenactiviteit voor kinderen (7-12 jaar). Je gaat in de natuur op zoek naar virtuele dierenkaarten en ontdekt interessante weetjes over de dieren die daar voorkomen. Er zijn in Nederland al meer dan tienduizend virtuele dierenkaarten verstopt, ook bij de buitencentra en in natuurgebieden van Staatsbosbeheer. 

Lees meer over de app

Ook interessant