Natuurherstel Varkensland

Locatie

Veenweidgebied Varkensland ligt in Waterland (NH).  

Maart 2023: terugblik met kaplaarzen, het winterwerk zit erop

De werkzaamheden om de natuur te herstellen in Varkensland zijn grotendeels gereed. Mens en machine trekken zich nu terug uit het gebied om de natuur rust en ruimte te geven.

We staan midden in het natuurgebied om na een winter vol werkzaamheden de balans op te maken. Maart laat zich van zijn onstuimige, natte kant zien, dus we zoeken beschutting in de keet. Het is vergaderen met modderlaarzen. En zo hoort het hier. Varkensland is van oudsher een nat veenmoeras, afgewisseld met bloemrijke hooilanden en open water.
In dit open land kunnen de winters guur zijn, maar dat hield de aannemer Niels Groot niet tegen. Met kraan en rupsdumper groef hij ondiepe petgaten waarmee het water terugkeerde in het land. Hij verbreedde de bestaande sloten en versterkte ruim 3 kilometer aan kades met grond en beschoeiing. Hij maaide grote hoeveelheden pitrus zodat er weer ruimte is voor kruidenrijke vegetatie. Varkensland heeft nu deels een eigen watersysteem dat vooral gevoed wordt door regenwater. Nieuw aangelegde dammen en een pomp houden het water vast in het gebied.
Deze zomer kunnen we dan ook het waterpeil hoog houden. Kruidenrijk grasland en alles wat daar in leeft- moeras en weidevogels, muizen en insecten- profiteren hiervan. Veen oxideert ook veel trager dankzij het verhoogde waterpeil. De ondiepe petgaten zullen begroeid raken met waterplanten en riet. Het uiteindelijk doel is dat ze dichtgroeien met veenmossen en moerasheide.

Een aantal werkzaamheden wachten tot na het broedseizoen. De vele regen maakte het werk met machines soms onmogelijk. Na het broedseizoen komen we terug voor de laatste werkzaamheden. In de hooilanden zullen we dan de greppels graven. Om het land tegen afkalving te beschermen plaatsen we nog rietpollen achter de beschoeiing. Het werk sluiten we af met het frezen en inzaaien van de kades met een kruidenrijk grasmengsel.

Maar zogezegd, tot die tijd heerst er rust in het gebied. Mens en machine hebben zich nu teruggetrokken en maken plaats voor de natuur. Het lijkt ver weg op het moment dat we de keet uitstappen en kniediep wegzakken in de zompige bodem. Maar nog even en dan zien we waar we dit werk voor gedaan hebben. Het riet groeit straks uit tot groene muren waarin watersnip, snor en roerdomp zich verschuilen. Het landschap krijgt weer kleur door orchideeën, moerasandoorn, gele lis of zonnedauw. De lucht zal gonzen van de libellen, hommels en vlinders en natuurlijk de weidevogels. Door de koude lijkt het seizoen wat later op gang te komen, maar wát kijken we uit naar een Varkensland vol voorjaarsleven.

Varkensland

In het veenweidegebied Varkensland bevindt zich Europese topnatuur. Het is een open, moerassig landschap met veenmossen, riet, water, graslanden, botanisch hooiland en spaarzame veenbosjes. Dit gebied is een van de laatste relicten van het laagveenlandschap waar ooit grote delen van West Nederland mee bedekt waren. Hier groeien veenmossen, orchideeën (waaronder de zeldzame veenmosorchis), zeggen en biezen, broeden en foerageren weide-en moerasvogels (zoals grutto, tureluur en roerdomp) en hier leven zeldzame diersoorten als de moerassprinkhaan en de noordse woelmuis. Het is niet alleen voor Nederland maar ook internationaal een bijzonder ecosysteem en landschap. Het heeft dan ook een beschermde N2000 status.

Herstel veenweidegebieden

De natuur in Varkensland staat onder druk. Droogte, stikstof- en fosfaatbelasting en klimaatverandering bedreigen dit landschap. Het gevolg is een achteruitgang van de soortenrijkdom aan planten, een ongewenste toename van algemene en snelgroeiende planten, achteruitgang van weidevogels en oxidatie van veen waardoor CO2 vrijkomt. Om dit open landschap te versterken en te behouden is het noodzakelijk het gebied te verschralen, de waterpeilen beter te kunnen sturen en werkzaamheden makkelijker uit te kunnen voeren.

Maatregelen

In 2022 en 2023 gaat Staatbosbeheer op een aantal percelen in Varkensland werkzaamheden uitvoeren om de natuurkwaliteit te verbeteren. De maatregelen die we nu gaan uitvoeren zijn gericht tegen de gevolgen van verdroging en stikstof-en fosfaatbelasting. Een deel van het gebied zal weer natter worden, waardoor een open landschap met afwisseling van water met rietzoomen, veenmosrietland, botanisch hooiland en moerasheide ontstaat. Op deze kaart is dit in beeld gebracht. In detail gaat het om de volgende 5 maatregelen:

1. Uitbreiding rietland en structuurrijk grasland:
   - plaatsen van dammen, stuw en pomp en daarmee verhogen waterpeil;
   - afgraven van een deel van de percelen (“ondiepe petgaten”);
   - verbreden van enkele sloten.
2. Kwaliteitsverbetering van het watersysteem:
   - in graslanden en veenmosrietlanden worden buisverbindingen in het greppelsysteem verbeterd.
3. Verhoging van de natuurwaarde door ontwikkeling naar botanisch hooiland:
   - verhogen waterpeil in zomer, met behulp van nieuw te plaatsen pomp;
   - verdiepen, verbreden en verbinden van de greppels;
   - verschraling, jaarlijkse en soms tweejaarlijks maaien en afvoeren, van de hooilanden.
4. Aanbrengen van oeverbescherming:
   - ter bescherming van (riet)oevers wordt oeverbescherming aangebracht.
5. Maken van een beheerpad en versterken van kades.

Bekijk kaart 1 en kaart 2 voor een overzicht van de maatregelen. Deze zijn geplaatst onder voorbehoud, er kan mogelijk nog iets worden aangepast.

Meer informatie

• Omwonenden en betrokken organisaties informeren we per brief, informatiepanelen en in de lokale media. Op deze webpagina houden we informatie over de planning en voortgang actueel.
• Lees meer over de aanpak natuurversterking en stikstof in de provincie Noord-Holland.
• Op 22 februari ‘22 zijn de vergunningsaanvragen voor Natuurontwikkeling Varkensland ingediend via het Omgevingsloket bij Gemeente waterland (omgevingsvergunning) en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (watervergunning). U kunt de voortgang inzien via overheid.nl/berichten-over-uw-buurt

Vragen?

Stuur een e-mail naar projectmedewerker Juriaan Luppers en boswachter Marieke Schatteleijn: veenweiden@staatsbosbeheer.nl