Machtsvertoon
Als mens moet je even twee keer kijken om de honden te spotten middenin de kudde, maar omgekeerd is dat zeker níet zo. Kuddebeschermingshonden zijn altijd alert. Zelfs als ze maar wat lijken te suffen, staan hun zintuigen op scherp. Niets of niemand kan hun kudde ongemerkt benaderen. Iedere beweging zien ze, ook op grote afstand. Ze blijven stoïcijns; hooguit verraadt een spitsend oor of verstrakkende blik dat ze iets opmerken. Vaak blijft het daarbij, omdat het loos alarm blijkt. Maar komt een dreiging te dichtbij, dan laten de honden dat vol machtsvertoon weten: blaffen, grommen, rennen, rondstuiven. ‘Wáág het niet om in de buurt van mijn kudde te komen’, stralen ze uit. Dat doen ze met zo veel overtuigingskracht dat zelfs een slim en sterk roofdier als de wolf liever onverrichter zake afdruipt dan een confrontatie aangaat.
Recreanten herkennen
Hun diepgewortelde drang tot bescherming van de kudde – of eigenlijk: hun felle territoriumdrift – levert wel wat extra uitdaging op in de drukbezochte Nederlandse natuurgebieden. Van oudsher werken kuddebeschermingshonden in dunbevolkte bergstreken, waar elke beweging een potentieel gevaar inhoudt: een lynx, wolf, beer of een stroper. Maar hier hebben de honden vooral te maken met recreanten. Het is verspilde energie (en voor recreanten soms nogal intimiderend) als ze op alles aanslaan. De honden moeten onderscheid leren maken tussen naderende wilde dieren en naderende passanten. En ze moeten gaan begrijpen dat ze de ene groep wél en de andere juist níet vijandig moeten benaderen. Dat ze fel reageren op huishonden die te dichtbij komen, valt niet te vermijden: het is nou eenmaal hun kerntaak om wolfachtigen op veilige afstand te houden.
Rustig wennen
Dat leerproces vraagt om een zorgvuldige aanpak, weet Riaan Strijdom, herder op de Strabrechtse Heide. Zijn schaapskudde heeft sinds een paar maanden gezelschap van twee door Ray geselecteerde kuddebeschermingshonden van het Italiaanse ras Pastore della Sila. Prima honden, vindt hij, “maar totáál anders dan mijn border collies die de kudden hoeden. Die zijn zo super gesocialiseerd dat ze zelfs bij topdrukte op de heide onverstoorbaar hun werk doen. De Sila’s hebben daar echt nog begeleiding bij nodig”, is Riaans ervaring. Met contacten met het publiek is hij daarom nog terughoudend, ook al is hij naar eigen zeggen geen herder voor de stille hoekjes van de hei. “Ik sta het publiek met plezier te woord, leer mensen graag iets over bijvoorbeeld de kudde, stikstof en ecologie. Maar eerst moeten de honden rustig kunnen wennen aan de Nederlandse omstandigheden”, vindt hij.
Geef ruimte
Ray legt uit dat het gedrag van de bezoekers grote invloed heeft op hoe fel of relaxed de kuddebeschermingshonden reageren. In de natuurgebieden waar ze hun beschermende werk doen, staan daarom informatieborden die bezoekers uitleggen wat de bedoeling is. Kortweg: hou ruim afstand; pak de lijn kort als je een hond bij je hebt en passeer de kudde in een rustig tempo (=stapvoets), ook als je op de fiets of te paard bent. “Zo help je de honden sneller te herkennen dat je geen gevaar vormt voor de kudde en dat ze niet in actie hoeven te komen”, legt Ray uit.
Harmonie in de kudde
De kuddes zelf zijn inmiddels goed gewend aan hun nieuwe lijfwachten. Ook dat was een leerproces. Schapen en geiten kennen het fenomeen hond natuurlijk wel, maar alleen in de variant waarvoor ze aan de kant moesten: de hoedhond(en) van de herder, of erger: de niet onder appèl staande huishonden die de kudde lastigvallen. Dat er ook honden bestaan die je níet opdrijven, maar die je juist beschermen als ze luidkeels blaffend rondstuiven, is nieuw voor de grazers. Gelukkig went dat snel. Op de Veluwe deinzen de schapen en geiten er al niet meer voor terug om desnoods over of onder hun lijfwachten te kruipen om nog net dat bij dat lekkere pijpengrasje of berkentakje te kunnen. “Soms moet ik de honden letterlijk leren om niet over zich heen te laten lopen”, lacht Ray.
