Regelmatig breekt er weer een discussie los over het omkappen van bomen voor biomassa. Vooral op social media. Daarom leggen we graag uit hoe het zit. Conclusie: biomassa is geen doel op zich, wel een restproduct.
We kappen geen bomen voor biomassa. Biomassa is een bijproduct van ons bosbeheer en geen doel op zich. Het hout van de bomen die we kappen, geven we zo’n hoogwaardig mogelijke toepassing, zoals voor meubels en vloeren. Takken waarvan we geen planken kunnen zagen, laten we vaak liggen als voeding voor het bodemleven. Alleen daar waar het ecologisch verantwoord is, vermalen we de takken tot houtsnippers. Deze snippers gaan naar warmtecentrales om er warmte van te maken, zoals bij de stadsverwarming in Purmerend. Slechts een derde van de biomassa komt uit bos. Twee derde komt uit regulier landschapsbeheer, zoals het open houden van heide en andere open landschappen, en uit houtwallen en lanen. We leveren ook alleen houtsnippers aan warmtekrachtcentrales die 100 procent op biogrondstoffen draaien.
Het overgrote deel van het geoogste hout is geschikt voor planken en plaatmateriaal. Een klein deel dient als grondstof voor papier en andere industriele toepassinge. En wat rest wordt brandhout en versnipperd voor biomassa.
In 2021 oogstten we 265.000 m3 hout. De bestemming daarvan: 54% plaatmateriaal, 33% zaag- en emballagehout, 7% brandhout, 6% papier. Er kwam 50.000 ton biomassa vrij uit reststromen, waarvan 64% uit bos, 34% uit overige natuurgebieden en landschapselementen en 2% uit natuurherstelprojecten. (Bron: jaarverslag Staatsbosbeheer 2021).
Van takken of toppen van omgehakte bomen kun je geen planken zagen. In de bossen laten we die meestal liggen. Als de groeiplaats een zeer rijke voedingsbodem heeft, is dat niet nodig en hergebruiken we het liever op een andere manier, als houtsnippers. Kromme, beschadigde, oude of zieke bomen blijven staan voor holenbroeders en andere dieren. Ze worden wel omgehakt als ze daarmee groeiruimte aan andere bomen geven. De kwaliteit van dit hout is te slecht voor planken. Versnipperen is de enige optie.
Bij omvorming naar andere typen natuur, die soms nodig is om het leefgebied van bedreigde plant- en diersoorten veilig te stellen, gaat het meestal om natuur die een voedselarme bodem nodig heeft. Als daarvoor bomen worden verwijderd moeten er dus zo weinig mogelijk boomresten achterblijven. Het kan dus zijn dat daar zelfs boomstronken en -wortels worden verwijderd. Om dit materiaal toch een toepassing te kunnen geven, worden deze ook versnipperd. Ook bij het in stand houden van heidevelden en hoogveengebieden, is meestal een voedselarme bodem zonder bomen noodzakelijk. Daarom verwijderen we de jonge boompjes. Ook deze zijn te dun voor planken, dus worden ze versnipperd.
Onze jaarlijkse omzet van biomassa is zo’n 6 miljoen euro. Die van hout 21 miljoen euro. Onze totale eigen inkomsten zijn zo’n 100 miljoen. Dat halen we verder uit zaken als pacht en recreatie. We worden er zeker niet rijk van. De opbrengst vloeit rechtstreeks terug in het beheer van onze gebieden. Overigens ontvangen we geen subsidie voor de houtsnippers die uit onze bossen komen. Bovendien is biomassa slechts een bijproduct van ons bosbeheer.
Bij de verbranding van biomassa komt weliswaar CO2 vrij, maar toch wordt deze vorm van energieopwekking als CO2-neutraal gezien, omdat het de CO2-balans niet verstoort. Een boom neemt gedurende zijn leven onder invloed van zonlicht CO2 op. Zodra de boom sterft, vergaat het hout en komt de CO2 vrij. Maar deze CO2 verstoort de CO2 balans niet, omdat ondertussen in het bos nieuw hout bijgroeit dat op zijn beurt weer CO2 opneemt. Datzelfde geldt als we de houtsnippers uit het bos halen om te gebruiken voor verwarming van huizen. Ook dan komt de CO2 vrij, maar dit wordt gecompenseerd door de nieuwe bomen die de CO2 opnemen. Dit in tegenstelling tot de CO2 die bij de verbranding van fossiele brandstoffen vrijkomt: die is miljoenen jaren geleden uit het systeem gehaald en hoort eigenlijk niet meer thuis in het huidige systeem. Daarom is het slimmer om hout te verbranden dan gas of steenkool.