Essentaksterfte
Er dreigt een waardevolle inheemse boomsoort uit het Nederlandse landschap te verdwijnen. De es wordt overal in Nederland in een steeds hoger tempo aangetast door essentaksterfte, een agressieve schimmelziekte waarvan de bomen niet herstellen. Het effect van de ziekte wordt in een aantal gebieden nog versterkt door het optreden van honingzwam.
Prognose
Essentaksterfte is in 2016 stevig toegenomen met steeds zwaardere aantastingen. Staatsbosbeheer beheert ruim 4.600 ha essenbos, Hiervan is 80 % aangetast, in 2016 is daarvan 85 – 90 % matig tot zwaar aangetast en 10 - 15 % licht. Hoewel de ontwikkeling van de ziekte onzeker is moeten we voor de aanpak van essentaksterfte rekening houden met een bedrag tussen 10 en 20 miljoen euro voor het saldo van extra kosten en houtopbrengsten.
Soorten bos en beplantingen
Essentaksterfte komt in alle soorten bos en beplantingen voor. Van de aangetaste bossen is 2/3 ongemengd en 1/3 is gemengd met andere boomsoorten. Het totale aangetaste areaal bestaat uit 2.400 ha. multifunctioneel bos, 1.100 ha. natuurbos, 120 ha. cultuurhistorisch bos en 230 ha. landschappelijke beplantingen. Daarnaast zit er nog zo’n 900 ha verspreid over andere natuurtypen en in gebruik gegeven terreinen.
Verdeling over provincies
Het landelijke areaal es bij Staatsbosbeheer bevindt zich voor bijna 80 % in de volgende provincies: Flevoland 43%, Groningen 12%, Limburg 8%, Fryslân 8% en Zuid-Holland 7%.
Aanpak
Staatsbosbeheer heeft een speciale taskforce essentaksterfte opgericht voor een gecoördineerde en planmatige aanpak van getroffen essenbossen en -beplantingen. De omvang van het probleem stelt ons namelijk voor enorme uitdagingen naast de reguliere bosverjonging en de noodzakelijke kwaliteitsimpulsen voor de bossen in de Randstad en in Flevoland.
Duurzaam behoud voor toekomst
Als beheerder van bos en landschap kunnen we de ziekte niet bestrijden. Wel doen we ons uiterste best risico’s langs wegen en paden voor de bosbezoeker te voorkomen door het verwijderen van aangetaste bomen. Daarnaast zorgen we voor een nieuwe generatie van verschillende soorten bomen. Hiermee waarborgen we dat bossen en beplantingen waarin es voorkomt ook voor de toekomst duurzaam behouden blijven om hun verschillende functies te blijven vervullen. Dit is in ieders belang.
Planning
De exacte planning en uitvoering van de maatregelen gebeurt in samenwerking tussen de betreffende provincies en de afdeling beheer & productie, conform de normale werkwijze bij beheermaatregelen, plantsoenvoorziening en houtexploitatie. De eerste stappen bestaan uit een precieze inventarisatie in mei en juni van alle essenopstanden langs wegen en paden voor een exact overzicht van alle schade en de benodigde maatregelen.
Uitvoering
In verband met de veiligheid verwijderen we zieke bomen langs wegen en paden. We zijn heel zuinig op gezonde en hopelijk resistente essen zodat de es op de langere termijn weer een belangrijke rol in onze bossen kan spelen. Daar waar we zieke essen moeten verwijderen werken we eraan om weer gemengd bos terug te laten komen.
Tafel van essenhout
In Flevoland wordt worden van het hout van zieke essen tafelbladen gemaakt. Bekijk het filmpje.
Meer informatie
- praktijkadvies van de VBNE
- artikel Opties voor de es in het Vakblad natuur, bos en landschap (PDF, april 2017, vaktechnisch niveau).
- Hoe herken ik een es? en Hoe herken ik een zieke es? (website WUR, Wageningen University & Research)
- Video Bles de zieke es; interview met boswachter Harco Bergman door De Stentor.
- artikel Ierse volkssport hurling heeft last van onze zieke essen (Stentor, 10-11-2017)
- artikel Essentaksterfte, wat is er aan de hand (magazine Naarbuiten, december 2017)
CGN zoekt hulp publiek bij in kaart brengen essen resistent tegen essentaksterfte
Door de essentaksterfte blijkt grootschalige kap van de es onafwendbaar. Enkel een zeer klein deel van de essen is opgewassen tegen het invasieve vals essenvlieskelkje. Het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland roept de hulp van het publiek in bij de zoektocht naar de nog gezonde essen. Waarnemingen kunnen doorgegeven worden via www.essentaksterfte.nu.
