Dossier Bos en hout

Essentaksterfte

Er dreigt een waardevolle inheemse boomsoort uit het Nederlandse landschap te verdwijnen. De es wordt overal in Nederland in een steeds hoger tempo aangetast door essentaksterfte, een agressieve schimmelziekte waarvan de bomen niet herstellen. We werken hard om de zieke essen te verwijderen en de aangetaste bossen te herstellen.

Sinds 2016 is de essentaksterfte aan een flinke opmars bezig. Staatsbosbeheer beheert ruim 4.600 hectare essenbos, waarvan 80% is aangetast (en daarvan is ruim 85% zwaar aangetast). De ziekte is helaas niet te bestrijden. Daarom zijn we genoodzaakt om de aangetaste bomen die een risico opleveren langs paden en wegen te verwijderen.

Gezonde en hopelijk resistente essen sparen we uiteraard, zodat de es op de langere termijn weer een belangrijke rol in onze bossen kan spelen. Op plekken waar kap onvermijdelijk is, zorgen we waar nodig voor een nieuwe generatie bomen. Gevarieerd in soort en leeftijd, zodat bossen en beplantingen ook voor de toekomst duurzaam behouden blijven voor verschillende functies. Dit is in ieders belang.

Uitvoering werkzaamheden

De planning en uitvoering van de maatregelen gebeurt in samenspraak met de provincies conform de gecertificeerde werkwijze bij bosbeheermaatregelen, De essentaksterfte is een calamiteit en vergt een omvangrijke hersteloperatie die buiten de reguliere budgetten valt die Staatsbosbeheer ontvangt voor beheer. We zijn voor financiering dan ook aangewezen op externe partijen (overheden en bedrijven) die net als wij willen investeren in het Nederlandse bos.

Feiten en cijfers

Landelijk essen-areaal bij Staatsbosbeheer ligt voor bijna 80% in de volgende provincies: Flevoland 43%, Groningen 12%, Limburg 8%, Fryslân 8% en Zuid-Holland 7%.

Essentaksterfte komt in alle soorten bos en beplantingen voor. Van de aangetaste bossen is twee derde ongemengd en een derde gemengd met andere boomsoorten. Het totale aangetaste areaal bestaat uit 2.400 hectare multifunctioneel bos, 1.100 hectare natuurbos, 120 hectare cultuurhistorisch bos en 230 hectare landschappelijke beplantingen. Daarnaast zit er nog zo’n 900 hectare verspreid over andere natuurtypen en in gebruik gegeven terreinen.

Tafel van essenhout

Het vrijgekomen, bruikbare essenhout dat bij de kap vrijkomt, bieden we liefst zoveel mogelijk aan voor hoogwaardig gebruik. Het overige hout wordt gebruikt voor vezelindustrie en biogrondstoffen. In Flevoland wordt worden van het hout van zieke essen tafelbladen gemaakt. Bekijk de video.

Meer informatie

• praktijkadvies van de VBNE
• artikel Opties voor de es in het Vakblad natuur, bos en landschap (PDF, april 2017, vaktechnisch niveau).
• Hoe herken ik een es? en Hoe herken ik een zieke es? (website WUR, Wageningen University & Research) 
• Video Bles de zieke es; interview met boswachter Harco Bergman door De Stentor.
• artikel Essentaksterfte, wat is er aan de hand (magazine Naarbuiten, december 2017)
• Het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland inventariseert nog gezonde essen. Waarnemingen kunnen doorgegeven worden via www.essentaksterfte.nu.